Ankara-Bağdat arasındaki ilişkiler, 2019 yılına hızlı bir başlangıç yaptı.
Önce ocak ayında Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih Ankara’ya geldi, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü.
Bunu, nisan ayında Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Irak ziyareti izledi.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu burada, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da 2019 sonuna doğru 4. Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı için Irak'a gideceğini açıkladı.
Böylece Çavuşoğlu, 8 ay içerisinde ikinci kez Irak'ı ziyaret etmiş oldu. Daha önceki Irak ziyaretini hükümet kurulmadan Ekim 2018’de yapan Çavuşoğlu, 28-29 Nisan 2019 tarihlerinde Bağdat, Basra ve Erbil’i kapsayan geniş kapsamlı bir ziyaret gerçekleştirdi.
Şimdi sırada, Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi'nin Ankara ziyareti var.
İlişkiler gerilmişti
Aslında yaklaşık 3 yıl kadar önce, iki ülke ilişkileri gergin bir sürece girmişti.
Bunun birkaç sebebi vardı.
ABD’nin işgali sonrası parçalı bir yapıya bürünen Irak siyaseti, özellikle güvenlik sorunuyla mücadelede Türkiye ile bazı görüş ayrılıkları yaşadı.
Gerginlik, 2016-2017 yıllarında tırmandı.
Türkiye’nin, Bağdat’ın talebiyle Musul yakınlarındaki Başika bölgesinde kurduğu eğitim kampı da o dönem başbakan olan Haydar el-İbadi’nin açıklamalarıyla “asker çekme” krizine dönüştü.
Karşılıklı sert açıklamalar, tansiyonu yükseltti.
Ancak Türkiye, terör örgütü DEAŞ ile mücadeledeki kararlılığını sürdürdü.
Binali Yıldırım’ın başbakan olduğu dönem Irak’ı ziyareti ise, yıpranan ilişkilerin tamiri için önemli bir adım oldu.
"Bağımsızlık" referandumu yakınlaştırdı
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) 25 Eylül 2017'de düzenlediği “bağımsızlık” referandumu sonrası Ankara-Bağdat ilişkileri daha da güçlendi. Her iki taraf da referandum konusunda ortak bir tavır sergiledi.
IKBY'nin "bağımsızlık" referandumu sonrası ikili ilişkiler, Irak'ta terör örgütü DEAŞ'ın büyük oranda ortadan kaldırılması, Türkiye'nin bu ülkenin yeniden inşası için 5 milyar dolarlık kredi sunması ve karşılıklı ticaret hacminin artırılması kapsamında Ovaköy Sınır Kapısı'nın açılması girişimi ve Kerkük petrolünün 1 yıl aradan sonra yeniden Türkiye üzerinden ihraç edilmeye başlanması sayesinde güçlü ilerlemeler kaydetti.
İki ülke arasındaki ilişkiler, Bağdat'ta 12 Mayıs'ta yapılan genel seçimlerle yeni hükümetin kurulması, Adil Abdulmehdi'nin başbakan olması ve Berhem Salih'in cumhurbaşkanı seçilmesiyle artık yeni bir dönemde.
Terörle mücadele
İki ülke arasındaki önemli bir görüşme unsuru terörle mücadele. Türkiye, başta Irak'ın kuzeyi olmak üzere Musul'un Sincar ve diğer kırsal bölgelerinde terör örgütü PKK'ya ait kampların ortadan kaldırılmasını ve bunun için etkin mücadele istiyor.
Türkiye, PKK'nın faaliyetlerine göz yumulması ve örgütün sözde siyasi kanadı Tevgera Azadi'nin faaliyetlerine tepki olarak Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) Ankara'daki ofisine kilit vurdu ve Süleymaniye'ye yönelik uçuşlarda hava sahasını kapattı.
Ovaköy Sınır Kapısı
Türkiye'nin ticari ilişkileri güçlü olduğu Irak ile aktif sınır kapısı olarak sadece Habur var. Ankara ticari ilişkilerin geliştirilmesi, Musul, Telafer, Kerkük ve Bağdat ile kara yolu üzerinden direkt bağlantının sağlanması için yeni bir sınır kapısı açılmasında ısrarcı.
Türkiye son 1,5 yıldır, Habur'un yaklaşık 15 kilometre batısında Ovaköy olarak adlandırılan yeni bir sınır kapısının açılmasını istiyor. Türkiye'nin Bağdat Büyükelçiliği sınır kapısının açılması, heyetlerin sınır bölgesini ziyaret etmesi ve teknik çalışmaların başlatılması için yoğun çalışma yürütüyor.
Ancak Irak'ta 12 Mayıs'ta genel seçimlere gidilmesi, Başbakan dahil kabinedeki tüm bakanların değişmesi ve İçişleri Bakanı'nın henüz seçilememesi gibi bürokratik engeller nedeniyle Ovaköy konusunda henüz istenilen seviyeye gelinemedi.
Sınır kapısının açılması halinde, Ankara-Bağdat ilişkileri daha güçlü bir hal alacak.
Böylece Ankara, IKBY'yi es geçerek Türkmenlerin çoğunlukta yaşadığı bölgeler ve Bağdat ile doğrudan irtibata geçme fırsatı yakalayacak.
Kerkük petrolünün Türkiye’den ihracı
İki taraf arasında son dönemde yaşanan en olumlu gelişmelerden biri ise, Kerkük'teki kuyulardan çıkarılan ham petrolün 1 yıl sonra yeniden IKBY boru hattıyla Türkiye üzerinden ihraç edilmesiydi.
Irak merkezi hükümeti kontrolündeki kuyulardan çıkarılan günlük 50 bin ila 100 bin varil ham petrol, Kasım 2018'den itibaren Ceyhan'a sevk edilmeye başlandı.
Su meselesi
Bir diğer konu da su sorunu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, eski Orman ve Su İşleri Bakanı ve Afyonkarahisar Milletvekili Veysel Eroğlu’nu, su konusunda Özel Temsilci olarak görevlendirdi.
Ankara-Bağdat hattı, su krizine de etkin bir çözüm bulmak istiyor.
Irak'a 5 milyar dolarlık kredi
Irak'ın, terör örgütü DEAŞ’a karşı verdiği 3 yıllık mücadelenin sonunda, başta Musul olmak üzere birçok kentinde büyük yıkımlar oluştu. Ülkenin yeniden imarı için Şubat 2018'de Kuveyt'te yapılan konferansta yatırım, bankacılık kolaylığı ve bağış olmak üzere Irak'a sağlanacak mali desteğin miktarı 30 milyar dolar civarındaydı.
Türkiye de bu çerçevede Irak merkezi hükümetine, Ovaköy'den başlayarak Basra Körfezi'ne kadar uzanacak hat üzerinde kullanılmak üzere 5 milyar dolarlık kredi imkanı sağladı.
Ankara bu kredinin, başta terör nedeniyle büyük yıkımların oluştuğu Musul ve Telafer gibi bölgelerin yeniden inşası olmak üzere, Ovaköy Sınır Kapısı'nın açılması halinde buradan Basra'ya uzanacak hat üzerinde Irak'ın kalkınmasına kalıcı katkılar sağlayacak projelerde kullanılmasından yana.
Dördüncü büyük ortak
Türk Dışişleri Bakanlığının verilerine göre, Irak ile 2018’de 9,77 milyar dolar olarak gerçekleşen ikili ticaret hacmi, önümüzdeki yıllarda 20 milyar dolara ulaştırılmak isteniyor. 2018 yılı itibarıyla Irak, ihracatta 8,35 milyar dolarlık payıyla Türkiye’nin dördüncü büyük ortağı konumunda.
T.T
