گەشتوگوزار ل زیقارێ.. ئابووریەكێ بهێزێ ڤەشارتی

یەكەم یاسا بۆ مرۆڤایێ یاسا ئۆر نەمۆ بو، و یەكەم هزرا ئاڤاكرنا ئاڤاهیێ پێیسكا زەقۆرا ئەرۆ بو، و یەكەم دادگەهـ ژی ل جیهانێ پەرستگەها دب لال ماخ بو، و یەكەم ئەنتیكخانە ئانكو مۆزەخانە ژی پەرستگەها كیك باركۆ بو و هەردووك ژی دكەڤن ئۆرێ، هەروەها یەكەم چاكسازی بۆ مرۆڤایێ ژی چاكسازیا میر لەكش ئۆرۆكاجینا بو

 عامر عەبدولرەزق عەتیە

و. ئوسمان باشقالی

پارێزگەها زیقارێ كو بەشەكە ژ جیهانێ بێتر هەزار و دووسەد جهێن كەڤنار و شونواران تێدا هەنە و شونوارێن وێ ژ شونوارێن فەرەنسا و ئیتالیا بێترن و ئەڤ شونوارە نەكو دئاسایی نە، ژبەر كو دەستهەلات هەبوو لسەر جیهانا كەڤن و ژوان ( ئۆر – لەكش – لارسا – ئۆما – ئەلعەبید – ئەریدۆ – كرسۆ – باتبیرا – زابالام – كوتالا – نینا – كەی ئین) نە ل رۆژهەلات ونە ل رۆژئاڤا جیهانێ پارێزگەهەك نینە مینا پارێزگەها زیقارێ كو ئەڤ هندە پاشا لێژیا بن و بنەمایێن زانست و مەعریفەتێ پێش كێشی جیهانێ كربن.

یەكەم یاسا بۆ مرۆڤایێ یاسا ئۆر نەمۆ بو، و یەكەم هزرا ئاڤاكرنا ئاڤاهیێ پێیسكا زەقۆرا ئەرۆ بو، و یەكەم دادگەهـ ژی ل جیهانێ پەرستگەها دب لال ماخ بو، و یەكەم ئەنتیكخانە ئانكو مۆزەخانە ژی پەرستگەها كیك باركۆ بو و هەردووك ژی دكەڤن ئۆرێ، هەروەها یەكەم چاكسازی بۆ مرۆڤایێ ژی چاكسازیا میر لەكش ئۆرۆكاجینا بو، و یەكەم دەربرین ژی بۆ ئازادیێ لسەر روویێ ئەردی ئەمارجی بو ب سومەری و یەكەم دبستان ئانكو قوتابخانە هەر ل زیقار بو و یەكەم یەكگرتن ژی هەر پاشا لۆكال زاكیزی پاشایێ ئۆما بو، و گەلەك كارێن دن كو لڤر ئەو دەرفەت نینە ئەم باس بكەین، ئەم نها دجیهانەكێ دا دژین شونوار و گەشتوگوزار پیشەسازیەكا گرینگە و ئابووریەكا دنە بتایبەتی پشتی كو مەزانی دسالا 2017 دێ دا 126 وەلات ل جیهانێ ئابووریێن وان لسەر گەشتوگوزار و شونوارایە....بڤێ یەكێ مە شەنگستێن ئابووریەكێ بهێز هەنە و ئەگەر ئەم بەهادایێنێ پێ بدەن دێ كارین دەست ژ نەفتێ و بەرهەمێن وێ بەردەن، بۆ نموونە ئیسپانیا لسەر گەشتوگوزارا شونوارێن خوەیێن ئیسلامی و سروشتی و ئیتالیا لسەر شونوار و ئاڤایێن خوە و فەرەنسا لسەر جهێن دیرۆكی و ئەنتیكخانا لۆڤەر و عەرەبستانا سعودی ژی لسەر مالا خودێ و مزگەفتا پێغەمبەر محەمەد (سلاڤێن خودێ لسەر بن) و مسر لسەر ئیهراما و توركیا لسەر قەسرێن عوسمانیا و دیرۆكا جهێن كەڤنار دژیت، مە سامانەكێ دووجار زێدەتر و گەلەك باشتر ژوان هەیە و ژ چاخێ نو یێ كەڤر و بەرا 6500 سال بەری زاینێ تا دگەهتە چاخێ سومەریا و ئەكەدیا و بابلیا و ئاشووریا و ئەخمینیا و سلوقیا و مەقدونیا و فەرسیا و ساسانیا و ئیسلامێ پێكهاتیە.

پێدڤیا مە بتەنێ ب هن بریارێن بهێز و نشتیمانی هەیە سەبارەت ئەڤ كەرتەی، ل پارێزگەها خوە دكارین شەش جها ژ هۆر و شونواران بئێخینە ناڤا لستا شونوار و كەلتوورا جیهانێ، كێ جهێ ئیبراهیم خەلیل ( سلاڤێن خودێ لسەر بن) و هۆرا ( جەنەتو لعەدەن ) و كەڤنترین باژێر ل جیهانێ ئەریدۆ هەیە، زیقارێ پێویستە ئابووریەكێ جیهانی هەبیت و هەژی خوە بیت، و ژڤان بریارێن كو ئەز هیڤی دكەم ژ حكومەتا مە بهێن وەرگرتن ژبۆنا ئاڤاكرنا ئابووریەكێ زیندی و بەردەوام و ئاڤاكری لسەر گەتشوگوزارێ ئەڤێن خوارێ نە:

1ـ ڤەگەراندن و ڤەژاندنا وەزارەتا گەشتوگوزار و شونوارا و پشتەڤانیكردنا وێ.

2ـ مەزاختنا بودجەیەكێ بۆ ئاڤاكرنا ئەنتیكخانا شارستانیا زیقارێ یامەزن ژبەر كو پارێزگەها زیقارێ هەزار و دووسەد جهێن كەڤنار و شونوار لێ هەنە و ئەو پایتەختا جیهانا كەڤنە و ئەنتیكخانا ناسریێ كو دداویا سالێن شێستادا دچاخێ بوری دا هاتیە ئاڤاكرن نكاریت ئارمانجا خوە جێبەجێ بكەت، ژبەر وێ یەكێ ئەو ئەنتیكخانە پێویستە لسەر شێوازێ كەڤن بهێت ئاڤاكرن و ژ چەند قاتا پێك بهێت و شونوار و كەلتوور و رەشەونبیریا پارێزگەهێ لخوە بگریت و دێ داهاتەكێ ئابووریێ مەزن ژی بۆ پارێزگەهێ و عیراقێ هەبیت.

 3ـ چێكرنا رێكەكا تایبەت بۆ باژارێ ئۆر و باژارێ ناسریێ ب جهێن شونوارێن ئۆرڤە گرێ بدەت و دوور بیت ژ زیندانا حوت و زالگەهان كو دبن رێگر بۆ سەردانا گەشتیارا بۆ باژاری.

  4ـ زیقار ببیت پایتەختا شونواریا عیراقێ.

5ـ دروستكرنا كارگەها سپیاتیا جەنەتو لعەدەن ل قەزا جەبایش یان ژی ل ناسریێ وكار بكەت ژبۆ وەرگرتنا بەرهەمێ ئاژەلێ هۆرا ژبۆنا ڤەژاندنا وێ دەڤەرێ و ئابووریێ پارێزگەهێ.

 6ـ چیكرنا بازارەكی بناڤێ بازارێ مەكیر كو بازارەكێ كەلتووری یە و لسەر شێوازێ بازارێ واكفە ل عەمانێ بیت بۆ فرۆشتنا كارێن دەستی و بەرهەمێن نافخۆیی كو رەنگڤەدانا رەوشەنبیریا پارێزگەهێ یە و دهەمان دەمێ دێ بیت داهاتەكێ دارایی و كاركرنێ بۆ كاركەرا.

 7ـ جێبەجێكرنا پرۆژەیەكێ نشتیمانی ب ئارمانجا رێگریكرنێ ژدیاردا زیدەبوونا بیابانێ ل پارێزگەهێ و چاندنا داراێن بیابانێ بتایبەتی پشتی زێدەبوونا بیابانێ و كارتێكرن لسەر ژینگەهێ پارێزگەهێ.

 8 ـ هەر بكێمی ڤە دابینكرنا دوو زێرەڤانا بۆ هەر جهەكێ كەلتووری و شونوارەكی ل پارێزگەها زیقارێ ژبەر كو 1200 هەزار و دووسەد شونوار لێ هەنە و ئەوێ جهێ هەیبەتیێ یە ژی مەتەنێ 120 سەد و بیست زێرەڤان هەنە ئانكو بێتری هەزار شونوارا دبێ زێرەڤانن.

 9 ـ ئاڤاكرنا باژارێ سومەر ل نێزیك باژارێ ئۆرێ گەڤن.