رێكێن ئاڤدانا نوو هاریكارن بۆ نیشاندانا مەزاختنا ئاڤێ
- 11-08-2018, 00:00
فەرەح ئەلخەفاف
و، صباح كوردستان
لدویڤ بارودوخێ نوكە یێ توشی كەرتێ كستوكالی بووی، عیراق پێدڤی رێكارێن نوویێن ئاڤدانێ یە، هەم بۆ پێشڤەبرنا كشتوكالی ژ ئالیەكیڤە و هەم بۆ نیشاندانا مەزاختنا سامانێ ئاڤێ ژ ئالیەكێ دیترڤە.
(د. ئیكرام عەبدولعەزیز) شارەزایا ئابوری و ئەنداما كوربەندێ بەغدا یێ ئابوری، ئاماژێ بگرنگیا رێكارێن نوویێن ئاڤدانێ د دەت و گرنگیا ئینانا تەكنەلوژیا نوو د كەرتێ كشتوكالیدا، برێكا بسپوری و تەكنیك و هەڤپشكی د پروژێن وەربەرهێنانا كشتوكالیدا، كو دگەل ئامانجێن یاسایا وەبەرهێنانێ بگونجن.
كارتێكرنێن خراب
دكتور ئیكرام عەبدولعەزیز تایبەت بۆ "صەباح" گوت: "عیراق برێژەكا زور یا بەرەڤ بیابان بوونێ و سویراتیا عەردیڤە دچیت، قەیرانا ئاڤێ ژی ئەڤا لڤێ دووماهیێ وەلات ڤەگرتی، ئەڤ رێژەیە برەنگەكێ گەلەك بەرچاڤ زێدەكریە، ئەو ژی، پشتی كێمبوونا هاتنا ژێدەرێن ئاڤێ بۆ ناڤ ئاخا عیراقێ، كو برەنگەكێ خراب، كارتێكرنا خوە ل سەر كەرتێ كشتوكالی و هاولاتی هەردووكان پێكڤە كرینە".
كەرتێ تایبەت
ڤێ شارەزایێ ئاماژە ب گرنگیا پشت بەستنێ ب كەرتێ تایبەت و وەبەرهێنانێدا د لایەنێ كشتوكالیدا، كو دێ بیتە ستوونەكا بنەرەتی بۆ پێشڤەبرن و گەشەپێدانا كشتوكالی ل عیراقێ، دگەل لێگەریان ل (بیرتیوازیان) وەك ئەوا ل وەلاتێن دەردوور دهێتـە دیتن، كو بوینە پێدڤیەك د كشتوكالی و خزمەتكرنا هاولاتیێ عیراقیدا، تایبەت ژی، ژ ئەگەرێ وان بارودوخان ئەڤێن ب سەر وەلاتیدا هاتین و ئەو دەڤەرێن ئاڤ دگەهیتێ.
سەبارەت ئەڤا گرێدایی وەبەرهێنانێ د كەرتێ كشتوكالیدا، ڤێ شارەزایێ گوت: "ئەز ئاگەهییێ ددەم، كو وەبەرهێنەرێ ناڤخویی، دێ سەختییا بارگرانیێ بۆ هەر ئارمانجەكێ هەلگریت، ئەڤێن د بەرامبەردا، تەكنەلوجیا د بوارێ كشتوكالیدا دهێتە بكار ئینان، بوویە ئەز هاندانا گرێدانا گرێبەستان دگەل كومپانیێن بیانی یێن وەبەرهێنانێ دكەم، كو لدویڤ یاسایا وەبەرهێنانێ بگونجن".
ئاسویێن باش
ڤێ شارەزایا ئابوری و ئەنداما كوربەندێ بەغدا یێ ئابوری دیاركر و گوت: "یاسایا وەبەرهێنانێ ژلایێ خوەڤە ئاسویێن گەش ب هەڤپشكیا خوە دگەل وەبەرهێنەرێ بیانی پێش كێش كرینە، ئەو ژی ژلایێ زێدەكرنا لێبورینا باجێ بۆ 15 سالان، دیسان ڤەكرنا دەرفەتێ بۆ بكارئینانا قەرزێن سڤك، ئەگەر رێژا پروژەی گەهشتە 20 بۆ 25 ژ سەدێ، ب گرەنتیا سازیێن هەین د ئەنجامێ وەبەرهێنانا عەردان و دروستكرنا كارگەهاندا، بۆ بەرهەمئینانا خوراكی ل سەر".
سەبارەت پەیداكرنا دەرفەتێن كاری، ڤێ شارەزایێ ئەو چەندە ژی گوت: "كشتوكال ژوان كەرتانە یێن دەستێ كاری وەردگریت، وەك وەلاتێن كشتوكالی یێن مەزن، ئەڤە ژی ژ ئاراستەكرنا راستە بۆ راستڤەكرنا رێبارا چاكسازیا حكومی، بۆ بدەستڤەئینانا ئاسایشا خوراكی كو بۆ وەلاتی پێدڤینە، د دەمەكیدا كو ئەو پێدڤی پێشخستنا پاشخانا ژێرخانا كشتوكالینە و پێشێخستنا تەكنەلوژیایێ، زێدەباری وەبەرهێنانا شیانان، ئەڤا وەزارەتا كشتوكالی دەرئێخستین، دگەل مفا وەرگرتنێ ژ وان قەرزێن یاسایا وەبەرهێنانێ پشتەڤانیێ بۆ دكەت".
دكتور ئیكرام عەبدولعەزیز گوت ژی: "پێشڤەبرنا كشتوكالی ل عیراقێ، دبیتە رێكارەك بۆ پەیداكرنا ژینگەهەكا تەندروست دناڤ كومەلگەهێ عیراقیدا، كو كاری ل سەر پتەوكرنا ئاخێ دكەت و نەهێلانا پیسبوونا كەش و هەوای و بڤێ رێكێ ژی، دێ خوشگوزەرانیا كومەلگەهی بۆ هاولاتی پەیدا بیت، ئەڤا ژێرخانا ئابورا نیشتیمانی بۆ پشتەڤانیا كەرتێ كشتوكالێ پێشكێش دكەت".
رێكا كلاسیك
ئەنجامێن ڤەكولینەكا بەلاڤكری یا ڤەكولەر (عەبدولكەریم حەسەن سەلومی) دیار دكەت، كو كەرتێ كشتوكالی ل عیراقێ پشت بەستنێ ل سەر رێكارێن كلاسیك دكەت، بۆ ئاڤدانێ (ئاڤدانا دەرێژ)، كو لدوورێن 37.5% ژ ئاڤا وێ ب هەروە دچیت، د دەمەكیدا ئەگەر رێكێن نوو (دلوپاندن و رەشاندن) بهێتە بكار ئینان، دێ گەلەك كێمتر بیت و ئەڤە ژی گرێدایی شینكاتی و جورێ وێ یە، دیسان رێژە ژی لدویف جوداهیا جورێ وان دهێتە گوهورین و تایبەت ژی ئەڤێن ژوان دباش.
هەر دیسان ڤێ ڤەكولینێ دیاركری ژی، پێدڤیا ئاڤێ د كەرتێ كشتوكالیدا، كو بەكاربەرێ هەرە مەزن ژ ئاڤێ، دبیت بگەهیتە نزیكی (95 ژ سەدێ) ژ داهاتی هەمیێ، بوویە سەخبێركرنا تورێن ئاڤدانێ یێن هەین چ ب كونكریتكرنا وان بیت یان ب باشتركرنا رێڤەبرنا بلاڤكرنێ یان ئینانا سیستەمێ ئاڤدانێ، د شیاندایە ئاستێ ئاڤدانێ ژ (75 ژ سەدێ) زێدەتر لێبكەت، كو د شیاندایە ئاڤدانا ب دلوپاندنێ برەنگەكێ تایبەت، گەلەك هەلبگریت، برێژا (30 ـ 50 ژ سەدێ) بەراورد دگەل رێكێن ئاسایی.
ڤێ ڤەكولینێ دیاركریە ژی، كو جێبەجێكرنا رێكێن ئاڤدانێ یێن نوو ل عیراقێ، هێشتا دكێمن و تایبەت ژی ئاڤدانا ب رەشاندنێ یان ژی دلوپاندنێ، سەرەرای كو رێكا ئاڤدانێ ب دلوپاندنێ ژ ئەنجامێ ئەزمونەكا زانكویا بەسرا، كو ئاڤا سویر، بۆ چاندنا بەرهەمێ باجان سوركان بكار ئینابوو، كو بەرهەمێ مەزن بدەستڤە ئینابوو و گەهشتبوو (12تەن/ دونم)ان و دڤێ ئەزموونێدا، شیانێن ئاڤدانێ ژ رێژا (30 ژ سەدێ) بۆ نزیكی (85 ژ سەدێ) بلند بوویە.
