سەروكێ پێكهاتەیا صابیئێن مەندائی ... ئاینێ مە ژ ئاینێن دەستپێكیە یێن بۆ رڤشتا ئادەمی هاتیە خارێ
- 3-07-2018, 00:00
عامر جەلیل ئیبراهیم
و، صباح كوردستان
ل سەر ڤەكولەر و نڤیسەر و مێژوو نڤیسان پێدڤیە سەرەدانا مە بكەن و پەرتوكێن مە ببینن و راستیا ئاینێ مە بزانن، پەرتوكا مە ل سالا 2000 هاتیە وەرگێران و ل پرانیا پەرتوكخانان هەیە و ئەم ل دەزگەهێن راگەهاندنێ دەردكەڤین و ئەم راستیا ئاینێ خوە بۆ خەلكی دیار دكەین، مە حەزدكر، مە كەنالەكێ عەسمانی هەبایە و خەلكی ئاینێ مە و تیتالێن ئاینێ مە زانیبانە و مخابن مە شیانێن دارایی بۆ ڤێ چەندێ نین و كەنالێ (عەشتار) هەمی حەفتیان ل روژێن ئێك شه‌مبی، دەمژمێرەكێ بو مە تەرخان دكەت، بۆ دیاركرنا راستیا ئاینێ مەندائی.
گەلەك كەس چ تشتەكی ژ ئاینێ (صابیئە) و شوون پێكەفتیێن وان و هەبوونا وان ل عیراقێ نزانن، بەلێ هەر ژ كەڤناتیا مێژوویێ وەرە و سەرەرای چەوساندن و ئازارێن ژ دەستێ حكومەتێن ئێك لدویڤ ئێكێن عیراقێ، ئەوان هەبوونا خوە پاراستیە.
ب شێوەزارێ عیراقی دبێژنە مەندائییان (صەبە)، پەیڤا صابیئە ژی ژ (صەبا) هاتیە، كو رامانا وێ د زمانێ مەندائیدا، دبیتە خوە بن ئاڤكرن/ تافیلكرن و دبیتە ئێك ژ گرنگترین رێ و رەسمێن وان یێن ئاینی، صابیئە ژی لدویڤ تێگەهێ ئاینێ وان یان كو خوە تافیلكرن ب راستیێ و خودێناسیێ و باوەریێ.. ئاینێ صابیئی ژی، هەر وەك گەلەك ژێدەرێن مێژوووی ئاماژێ بۆ ددەن، بكەڤنترین ئاینێ خودێناسیێ ل سەر عەردی دهێتە ناسكرن، تا نوكە ژی شوون پێكەفتیێن ڤی ئاینی ل عیراقێ یێن هەین و تایبەت ژی ل باشوورێ عیراقێ.
ئێكەم ئاین
ـ گەلەك جاران پەیڤا صابیئە ب (مەندائیان)ڤە دهێتە گرێدان، ئەڤە ناڤە یان ژی مەزهەبەكێ دیێ صابیئانە؟
ـ صابیئە ژ رهـ و ریشالێن ئارامیێن مەندائیە، (صەبا) یان كو خوە تافیلكرن دناڤ ئاڤا دەرێژدا، مەندائی ژی ژ رهـ و ریشالێن ئارامیێن مەندائیە، (دا) رامانا زانین و زانستی ددەت و زانین و زانست ژ سالوخەتێن خودێ مەزنە، صابیئێن مەندائی ژی، ئەو خوە تافیلكەرێن زانانە ب ئاینێ خودێ مەزن، ژبەركو ئاینێ صابیئە ژ دەستپێكا وان ئاینانە، ئەڤێن بۆ ئادەمی سەرێ مرۆڤایەتیێ هاتیە خار.
ـ پرانیا ئاینێن نە(تەبشیر)ی ب شاشی هاتینە وەرگرتن و ژوان ژی صابیئە، وەك مەرجەعیەت وە چكریە بۆ ژ ناڤبرنا ڤان دیمەنێن كرێت ل سەر پێكهاتەیێ؟
ـ دەستپێكا پەیدابوونا ئاینێ مەندائی، ل سەر عەردێ هەردوو رووباران بوو ل باشورێ عیراقێ و تایبەتی ژی ل (ئور) و پاشی ل عیراقێ هەمیێ و ل شامێ ژی بلاڤە بوو، مە شوونوار ل فەلەستینێ یێن هەین و ل بركەكێ ل ئوردن كو پێغەمبەرێ مە (یەحیا بن زەكەریا) خوە تێدا تافیل كریە، دووماهی كەس ژی یەحیای دوێ ئاڤێدا تافیل كری عیسا پێغەمبەر بوو سلاڤێن خودێ ل سەر وان بن، مە شوونەوار ل (میسان) ژی هەنە و كەل و پەل هاتینە دیتن و پارچێن پارەی، كو ب زمانێ مەندائی ل سەر هاتیە نڤیسین و ئەڤە ژی بەلگەنە، كو مەندائیەت ل وی دەمی یا بەربەلاڤ بوو.
حوكمێن شاش
ـ دبێژن هین سەرژێكریێن خوە نا سەربریناكەن بەلكو د خەندقینن، ئەڤا خەلك دبێژیت راستیەك بو هەیە؟
ـ چ راستی ژ بو ڤێ نینە، مەبەستا ڤان گوتگوتكان ژی بۆ دوو تشتان ڤەدگەریت، یا ئێكێ زەلامێن ئاینی راستیا ئاینێ مەندائی بۆ خەلكی رون نەكریە، یا دوویێ ژی، خوە دوورخستن و تێكەلینەكرنا كومەلگەهی دگەل صابیئیان و نەزانینا رێ و رەمسێن ئاینێ وان، ئەز دێ بو تە روودانەكێ بێژم، ئێك ژ زەلامێن ئاینی ژ نەجەف هاتە دەف من و گوتی، من پەرتوكێن وە یێن خواندین و من یا زانی هین كەسانێن خودێناسن، بەلێ من دڤێت پسیارەكێ سەبارەت ڤەكوشتنێ بكەم و من دڤێت بەرسڤێ ژتە وەربگرم ئایا راستە هین سەرژێكریێن خوە د خەندقینن؟ من گوتێ راوەستە و ئەز دێ بەرسڤا پرسا تە دەم و من مریشكەك هەلگرت و پاشی من دەست نڤێژ شووشت و ئەم دبێژینێ (رەشامە) و من جلێن خوە یێن ئاینی ل بەرخوە كرن و بناڤێ خودێ زیندی من ئەو مریشك ڤەكوشت و من گوتێ، هەر تشتێ دڤی دەربارەیدا بهێتە گوتنێ نەیێ و گەلەك گوتگوتك ل سەر مە هاتینە بلاڤكرن و هندەك دبێژن ئەم ستێران د پەرێسین یان ئەم فریشتان د پەرێسین و هندەكێن دی دبێژن ئەم ئاڤێ د پەرێسین و ئەڤە هەمی ژی نە دروستن.
ل سەر ڤەكولەر و نڤیسەر و مێژوو نڤیسان پێدڤیە سەرەدانا مە بكەن و پەرتوكێن مە ببینن و راستیا ئاینێ مە بزانن، پەرتوكا مە ل سالا 2000 هاتیە وەرگێران و ل پرانیا پەرتوكخانان هەیە و ئەم ل دەزگەهێن راگەهاندنێ دەردكەڤین و ئەم راستیا ئاینێ خوە بۆ خەلكی دیار دكەین، مە حەزدكر، مە كەنالەكێ عەسمانی هەبایە و خەلكی ئاینێ مە و تیتالێن ئاینێ مە زانیبانە و مخابن مە شیانێن دارایی بۆ ڤێ چەندێ نین و كەنالێ (عەشتار) هەمی حەفتیان ل روژێن ئێك شه‌مبی، دەمژمێرەكێ بو مە تەرخان دكەت، بۆ دیاركرنا راستیا ئاینێ مەندائی.
شیانێن مە د پەراوێزخستینە (تهمیش)
ـ هێشتا هین هەست ب پەراوێز خستنێ دكەن؟
ـ بەلێ ئەم دگەلەك بابەتاندا د پەراوێز خستینە و تا نوكە مە پوستێ رێڤەبەرەكێ گشتی ددەولەتێدا نینە!! د پێكهاتەیا مەدا گەلەك كادرێن باش و داهێنەر هەنە و نوژدار و ئەندازیار و خودانێن باوەرنامێن بلند، بەلێ ب مخابنیڤە پرانیا وان ل مالێ د روونشتینە و بێكارن و یان هێزا وان وەك پێدڤی ناهێتە وەرگرتن.
زێدەهیا رێژا مێینەیان
ـ ئەرێ كوچبەریا دەرڤەی وەلاتی ژ پێكهاتەیا مەندائی ژی گرتیە، وە هەولدان كرینە كو رێ ل بەر هاوسەرگیریێ و زاروكبونێ خوش بكەن، دا ژمارا وە زێدە بیت؟
ـ دبنیاتدا ئەم دژی هزرا كوچبەریێ نە، سەبارەت هەولدان بۆ رێخوشكرنا هاوسەرگیریێ و زاروكبوونێ، ئەز باوەرم بابەت گرێدای بارودوخێن ماددی و ئابوریە و ژبیرنەكە، پرانیا گەنجان بێكارن و گەلەك گەنجێن پێكهاتەیێ ژ بەر نە سەقامگیریێ كوچبەر بووینە، ئەڤە ژی ئەگەرن كو رێژا مێینەیان زێدەبیت و ژبیرنەكە تێچوویێ پروسا هاوسەرگیریێ گەلەكە و هەمیان پێچێنابیت، سەرەرای هانددانا مە بۆ رێكخستنا ئاهەنگێن هاوسەرگیرێی یێن بهەروە و ئەڤانا هەمیان كارتێكرن ل سەر رێژا زاروكبوونێ كریە و ئەڤە ژبلی رێژا جوودابونێ (تەلاق)، وەك هەمی كومەلگەهێ عیراقی.
سیاسەت
ـ وە بزاڤكرینە زەلامێن ئاینیێن صابیئی بكێشنە ناڤ سیاسەتێ؟
ـ ئەز دگەل هندێ مە ئاین ژ سیاسەتێ بهێتە جوداكرن، ژبەركو ل سەر زەلامێ ئاینی پێدڤیە یێ پاقژ بیت و دڤێت خوە دووری سیاسەتێ بگریت، ژبەركو سیاسەتێ هەمی تشت ددویفرا دهێن، وەك درەوێ و سەردابرنێ و دوو روویاتیێ.
ـ وەك ئەم دزانین سیستەمێ تائیفێ دیموكراسیەتە و وە دناڤ تائیفێدا زێدەتر ژ جڤاتەكێ هەیە، ئەرێ تا نوكە ژی هەر وەسانە؟
ـ بەلێ سیستەمێ مە هەر هوسا مایە، جڤاتا روحانی جڤاتا زەلامێن ئاینی دهەلبژێریت و پاشی دكەڤیتە بەر جڤاتا گشتی و ل سەر كومەلێن مە، كو ژ دەرڤەنە و ئێكەتیان كو (ئەلریش مە) هەلبژێرن.
زانستێ روناهیێ
ـ بوچی صابیئیەت ب ئاڤێڤە هاتیە گرێدان؟
ـ ژبەركو ئاڤ شەنگستێ ژیانێ یە و یا دوویێ، تافیلكرنا مە ب ئاڤا زیندی یە و گەلەك جورێن ئاڤێ یێن هەین، ئاڤا پەنگیایی و ئاڤا تەحل و ئاڤا بیران و ئاڤا دەریایان ئەم بكار نائینین، مە ئاڤا دەرێژ هەیە، كو بەردەوامیا ژیانێ دناڤدا هەیە و بۆ نڤێژان و خوو شووشتن ژ جەنابەتێ و تافیلكرنێ و رێ و رەسمێن دی و هاوسەرگیریێ بكار دئینین، ئەگەر ئاڤا دەرێژ پەیدا نەبوو، ئەم نەشێین بەردەوامیێ بدەینە رێ و رەسمێن خوەیێن ئاینی.
ـ دووشمێ خاچێ و ل بەركریێ ئادەمی، چ رامانا خوە هەیە؟
ـ ناڤێ وێ (دەرفش)ە و ئەڤە ژی ئاماژەیە بۆ چار ئاراستەیێن عەردی (باكور و باشوور و رۆژهەلات و رۆژئاڤا) و ئەو نە خاچە بەلكو جبرائیلێ پەیامبەر ژ جیهانا روناهیێ ئینایە و دانایە سەر لێڤا رووبارێ فوراتی و ئادەم پێ تافیل كریە، مەبەستا من، ئادەم و حەوا پێ تافیلكرینە و لێك مارەكرینە، لدەف مە سێ جورێن جیهانان هەنە، جیهانا روناهیا بلند و جیهانا ناڤین كو ئەم ل سەر دژین و جیهانا بنی، كو دوزەخ و جیهانا تاریێ نە و ئەڤ روناهیە خوە د جلەكی دا دبینیت ژ (حەریر)ی و ژ ئیرانێڤە دهێت و ئەم دبێژینێ (جز) و نوونەراتیا روناهیێ یان تیشكێ دكەت.
رێ و رەسمێن مەندائی
ـ رێ و رەمسێن وە یێن ژن ئینانێ و زارووكبونێ و مرنێ دچاوانن؟
ـ دژن ئینانێدا دڤێت هەردوو كەس دبالغ و تێگەهشتی بن، تەمەنێ بالغبوونێ لدەف مە 18 سالن و ئەگەر كێمتر بوو، دڤێت رازەمەندیا دەیبابان بهێتە وەرگرتنێ و نابیت بەری بالغبوونێ مارەكرن هەبیت و رێ و رەسمێن مە دڤێت هەر دوو هەڤژین جلكێن سپی بكەنێ و دێ پسیار ژ وان هێتەكرنێ، كا ئەڤ هاوسەرگیریە بدلێ وانە یان نە و پاشی دێ گوستیلا زێری ل تلێ كەن و دگەلدا ژی ئەم 9 جاران پاتكا وان هێدیكا د قوتین و ژمارە 9 لدەف مە یا پیروزە و نیشانە بۆ ژ دایكبوونەكا نوو و هندەك رێ و رەمسێن دی و سەبارەت مرنێ ژی ئەم مریێ خوە ب ئاڤا دەرێژ دشووین و كفن دكەین و ب باوەریا مە دەما گیان چوویە دناڤ لەشێ ئادەمیدا، ب پاقژی چوویە دناڤدا.
ـ چ جوداهی د ناڤبەرا وە و صابیئێن حەراندا هەیە؟
ـ ئەم چ ژ صابیئێن حەران و پەرستنا وان نزانین، ل سالا 2011ێ ل سوریا بوو، من ڤەكولەرەكا تونسی دیت دەما بەحسا صابیئێن حەران ژ من كری، من گوتێ مە چ گرێدان ب وانڤە نینە و گوتە من ئەو ل سوریا یێن هەین و ژمارا وان 2800 كەسن و ئەو بتنێ ل (لازقیە) دژین و هەر چەندە مە حەزدكر مە سەرەدانا وان كربایە و مە پەرتوكێن وان و پەرستنا وان زمانێ وان ناسكربایە، بەلێ شەرێ ل وێرێ، ری نەدامە ئەم ڤێ چەندێ بكەین.
