بەغدا-INA
ئەنجوومەنی وەزیران لە دانیشتنی ئەمڕۆ سێشەممەدا کۆمەڵێک بڕیاری دەرکرد، لەوانە ڕەزامەندیدان بە دابینکردنی پاره بۆ دابینکردنی پڕۆژەیەک بۆ دامەزراندنی (1000) قوتابخانەی نمونەیی لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی عێراق و چینی، و بڕیارەکانی دیکە بۆ بههێزكردنی داهات لە دۆسێی فڕۆکەوانیدا.
نوسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لە راگەیندراوێكدا كە بۆ ئاژانسی هەوالێ عێراقی (INA) نێردراوەتێیدا هاتووە " محەمەد شیاع سودانی، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران ئەمڕۆ سێشەممە، یەکەم دانیشتنی ئاسایی ئهنجومهنی وهزیران بۆ ساڵی نوێ بەڕێوەچوو، کە تێیدا تاوتوێی بارودۆخی وڵاتی بهشێوهیهكی گشتی كرا و چهندین دۆسێی گرنگی له كارنامهی حكومهت كرا،جگه له چهندین بابهتی گرنگی تر كه له كارنامهی دانشتنهكه تاوتوێ کران".
ههر له راگهیندراوهكهدا هاتووه كه لەسەرەتای دانیشتنەکەدا، سهرۆك وهزیران هیوای خواست لە ساڵی نوێدا کارەکانی حکومەت بەردەوام بێت لەپێناو خزمەتکردنی گەلەکەی و جێبەجێکردنی بەرنامەکەی بەهەموو وشەگەل و ئامانجەکانییەوە " ههروهها جەختکردنەوە لەسەر "جێبەجێکردنی سەرجەم وردەکارییەکان"، و ئاماژەی بە "دەرکەوتنی نیشانەی گەشی زۆر کرد لەڕەوتی کارەکانی حکومەتدا و توانای ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگ و دۆسیەکان، لەڕێگەی کارکردنەوە بە ڕووحییەتی یەک تیم و بەپشتیوانی دەسەڵاتی یاسادانان و چاودێری و سەرجەم بڕیار و ڕێنماییەکاندا بەرجەستە کرا، و لەکۆی بڕیار و ڕێنماییەکاندا کە گەیشتە 1148 بڕیار و ڕاسپاردە لە میانەی 53 دانیشتنی ئاسایی و دانیشتنێکی نائاساییدا".
ههر به پێی راگهیندراوهكه ئهوهیش هاتووه كه" سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران، وێستگە گەشاوەکانی سوپای عێراقی خستەڕوو، بەتایبەتی لەدوای ساڵی 2003"ـەوە، بەبۆنەی 104 هەمین ساڵیادی دامەزراندنییەوە"، ههروههاجەختی لەوە کردەوە" ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی ئەمڕۆ لە وڵاتدا بەدی دەکرێت، دەرئەنجامی قوربانییە گەورەکانی هێزە چەکدارەکانمان و سوپاکەمانە، کە کۆڵەکە سەرەکییەکانی سیستمی سیاسی پێکدەهێنن، بۆ بەردەوامبوونی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و کارەکانی حکومەت لەبوارەکانی چاکسازی ئیداری و ئابووری و بنیاتنانی دەوڵەتدا".
له راگهیندراوهكه ئهوهیش هاتووه كه سودانی ئاماژەی بە "ڕۆڵی پۆلیسی عێراق کرد، کە خۆی ئامادە دەکات بۆ یادی دامەزراندنی لە نۆی کانوونی دووەم"، ههروهها ئاماژەی بەوەشکرد لەماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا هەمیشە بە هەموو پێکهاتەکانییەوە ئامادە بووە، لەکارە ئەمنی و خزمەتگوزارییەکانیدا و لەڕێگەی ئەرکە شەرەفمەندانەکەیەوە کە وەزارەتی ناوخۆ و پۆلیس جێبەجێیان کردووە بۆ دەستەبەرکردنی سەلامەتی لە ژیانی ڕۆژانەدا لەسەرجەم ناوچەکانی عێراق".
به گوێرهی راگهیندراوهكه، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران جەختی لەسەر "پابەندبوونی حکومەت کردەوە لە دابینکردنی سەرجەم پێداویستییە پڕچەک کردن و تەکنیکییەکان، و هەموو لایەنەکانی کاری دەزگا ئەمنییەکان بەتایبەتی سوپا و پۆلیس، و پەرۆشی لەسەر جێبەجێکردنی ئەرکەکانی پۆلیس لەچوارچێوەی بنەما دەستووری و مافەکانی مرۆڤدا، بێ گوێدانە پێشێلکاری و پەلاماردان"، و جەختی لەوە کردەوە كه " دەبێت جێبەجێکردنی یاسا بەپێی ئەو پرەنسیپانە بێت، و هەوڵی کارمەندانی وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ لەکاتی ڕاپەڕاندنی ئەرکی نیشتمانییان بەرز نرخاند".
ههروهها ئەنجومەنی وهزیران بەردەوام بوو لە تاوتوێکردنی ئەو بڕیارانەی کە خرانەڕوو بەمەبەستی پەسەندکردن.
سەبارەت بە هەڵسەنگاندنی وەزارەت و ئەو لایەنانەی کە پەیوەندییان بە وەزارەتەوە نییە بەرەو گواستنەوە بۆ (پارەدانی ئەلیکترۆنی و ئۆتۆماتیکیکردن و دیجیتاڵکردن)، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران فەرمانی کرد ئەم کارانەی خوارەوە ئەنجام بدەن:
1- شیکردنەوە و پێوانەکردنی بەرەوپێشچوون لە پابەندبوونی وەزارەت و دامەزراوە حکومییەکان بۆ گواستنەوە بەرەو ئۆتۆماتیک و پرۆسەی پارەدانی ئەلیکترۆنی و شیکردنەوەی گۆڕانکاری لە ئەدای کارکردن بە بەراورد بە ساڵانی ڕابردوو.
2- پەیڕەوکردنی میتۆدێکی ورد لە کۆکردنەوەی داتای پەیوەست بە رێژەی لەخۆگرتن، ژمارەی ئەو پرۆسانەی ئەنجامدراون بەربەست و خاڵەکانی سەرکەوتن و ئەوانی تر.
لەچوارچێوەی هەوڵەکان بۆ بەرهەمهێنانی وزە لە پاشماوەکان، ئەنجومەنەکە ڕەزامەندی لەسەر ئەمانەی خوارەوە دەربڕی:
1. دەستەی نیشتمانی بۆ وەبەرهێنان هەڵسێت بە پێدانی مۆڵەتی وەبەرهێنان بۆ پڕۆژەی وێستگەی بەرهەمهێنانی وزە لە پاشماوەکان، بە تەکنەلۆژیای سوتاندنی هەموو توانای بەرز لە پارێزگای بەغداد لەسەر بەشێک لە پارچە ژمارە (43626/1، کەرتی 3، نەهرەوان)، بەپێی بڕگەکانی یاسای وەبەرهێنان (13 ی ساڵی 2006) هەموارکراو بۆ کۆمپانیای (SHANGAHAI SUS ENVIRONMENT CO.LTD).
2. دەسەڵاتدان بە دەستەی وەبەرهێنان بۆ دەرکردنی مۆڵەتی وەبەرهێنان و واژۆکردنی گرێبەستی وەبەرهێنان، بە هاوبەشی لەگەڵ لایەنە کەرتییە پەیوەندیدارەکان بە داهات و بەرهەمەکانی پڕۆژەکە و وەزارەتەکانی تەندروستی و کارەبا و ژینگە و ئەمیندارییەتی بەغداد کە یەکەم پڕۆژەیە لە عێراقدا بۆ چارەسەرکردنی پاشماوەکان و بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا، و دەستەی نیشتمانی بۆ وەبەرهێنان هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دەرەوە دەکات، بۆ لێکۆڵینەوە لە بەڵگەنامەکانی کۆمپانیای ناوبراو پێش ڕەوانەکردنی پڕۆژەکە.
لە چوارچێوەی بەدواداچوونەکانی بۆ کەرتی کشتوکاڵ، ئەنجومەنی وەزیران، پڕۆژە یاسای هەموارکردنی دووەمی یاسای سندوقی قەرزی کشتوکاڵی (28 ی ساڵی 2009) پەسەند کرد کە لەلایەن ئەنجوومەنی دەوڵەتەوە پێداچوونەوەی بۆ کرا و نێردرا بۆ ئەنجومەنی نوێنەران.
لەدۆسیەی بینای قوتابخانەکاندا ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر دابینکردنی پڕۆژەی دامەزراندنی (1000) قوتابخانەی نموونەیی لەچوارچێوەی ڕێککەوتننامەی عێراق-چیندا بەمشێوەیەی خوارەوە:
1. تەرخانکردنی پارە بۆ دابینکردنی کەرەستە بۆ قوتابخانە نموونەییەکان لەڕێگەی گواستنەوەی بڕی پێویست لەتەرخانکراوی پترۆدۆلار بۆ پارێزگاکانی (بەسرە و میسان و کەرکوک و واسط) بۆ پێدانی پارەی تەواوی کەرەستەی قوتابخانەکان لەو پارێزگایانەدا، بەلەبەرچاوگرتنی بڕگەی (2) لەیاسای بودجەی فیدراڵی (13ی ساڵی 2023)، هەروەها گواستنەوەی ئەوەی کە ماوەتەوە لە تەرخانکراوی پترۆدۆلار بۆ پارێزگاکانی (بەغداد و نەینەوا و ئەنبار و دیوانیە و زیقار، سەلاحدین و موسەنا و نەجەف) بۆ دابینکردنی بەشێک لە پارەی کەرەستە قوتابخانەکان لەو پارێزگایانە، و گواستنەوەکە بۆ هەژماری ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجوومەنی وەزیران بکرێت بە بڕی (113.917565000) ملیار دینار.
2. تەرخانکردنی بڕی (17.426690000) ملیار دینار لە یەدەکی فریاگوزاری بۆ هەژماری ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجوومەنی وەزیران، بەمەبەستی پێدانی ئەو بڕەی کە ماوەتەوە لە تەرخانکراوانەی دابینکردنی کەرەستە بۆ قوتابخانەکان، لە بڕگەی (1) ی سەرەوە بۆ پارێزگاکانی (بەغداد و نەینەوا و ئەنبار و دیوانیە و زیقار، سەلاحدین و موسەنا و نەجەف)، بەپێی ماددەی (6) لە یاسای بودجەی فیدراڵی (13ی ساڵی 2023).
3. سوود وەرگرتن لەو بڕە پارەیە کە ماوەتەوە لە ڕێککەوتنی نێوان عێراق و تورکیا، کە بڕەکەی نزیکەی (75) ملیۆن دۆلارە لە کڕینی کەرەستەی قوتابخانە بۆ پڕۆژەی دامەزراندنی (1000) قوتابخانەی نموونەیی لە سەرتاسەری عێراق، بە هەماهەنگی لەگەڵ لایەنی تورکی و بەپێی مەرجەکانی ڕێککەوتننامەکە، هەروەها ڕاسپاردنی ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران بۆ گرێبەست کردن و سوود وەرگرتن لەو بڕە پارەیە کە بۆی تەرخان کراوە، بە هەماهەنگی لەگەڵ لیژنەی فەرمانی دیوانی (113 ی ساڵی 2017) و دەسەڵاتدان بە لیژنەی ناوبراو، بۆ یەکلاییکردنەوەی پەیوەستییەکانی ڕێککەوتننامەی ناوبراو، سەبارەت بە پڕۆژەی دابینکردنی کەرەستە بۆ قوتابخانەکان، لەگەڵ ئاگەدارکردنەوەی وەزارەتی دارایی بەمەبەستی دانانی ئەو بڕە پارەیە لەچوارچێوەی بودجەی ساڵی (2025) بەناونیشانی ڕێککەوتنی عێراق و تورکیا (BTA).
4. دەسەڵاتدان بە ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران بۆ دەرکردنی بانگهێشتنامە و گرێبەستی ڕاستەوخۆ، وەک بەدەرکردنێک لە شێوازەکانی گرێبەست کە لە ڕێنماییەکانی جێبەجێکردنی گرێبەستە حکومییەکاندا (2 ی ساڵی 2014) بە تەواوی بڕەکەی دیاریکراوە، بە مەرجێک لە گرێبەست یان گرێبەستەکاندا، بە مەرجێک مەرجەکە لە گرێبەستەکەدا جێگیر بکرێت یان گرێبەستەکان جێبەجێ نەکردنیان لەخۆ بگرێت تاوەکو دوای بەردەست بوونی تەرخانکردنی دارایی بۆ هەر حاڵەتێک بە جیا، بەپێی بڕگەکانی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدرالی (6 ی ساڵی 2019) هەموارکراو.
5. تەرخانکردنی بڕی (15) ملیار دینار لەیەدەکی فریاگوزاری بۆ هەژماری ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران بۆ پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی کەرەستەی قوتابخانە زیرەکەکان (50) قوتابخانەی جۆری (24) پۆلی و دەسەڵاتدان بە فەرمانگەی پڕۆژە نیشتمانییەکان و بینای قوتابخانەکان لە ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران دەسەلاتی ئاراستەکردنی بانگهێشتنامەی ڕاستەوخۆ و گرێبەست کردن وەک بەدەرکردنێک لە شێوازی گرێبەست لەڕێنماییەکانی جێبەجێکردنی گرێبەستە حکومییەکان (2 بۆ ساڵی 2014) بە تەواوی بڕەکە.
ههر له راگهیندراوهكهدا و لە چوارچێوەی هەوڵە بەردەوامەکانی حکومەت بۆ تەواوکردنی پڕۆژە دواکەوتوو و ڕاگیراوەکان، "ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر زیادکردنی بڕی یەدەگ و کۆی تێچووی پڕۆژەی (پەرەپێدان و قیرتاوکردنی شەقامەکان لە ناحییەی زهور/پارێزگاری بەغداد)، کە لە چوارچێوەی خشتەکانی بودجەی وەبەرهێنانی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێبوون و شارەوانی و کارە گشتیەکان/بەڕێوەبەرایەتی گشتی شارەوانییەکان لیستکراوە".
له كۆبونهوهكهدا به پێی راگهیندراوهكه "لەبواری وزەدا ئەنجوومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر تەرخانکردن و بەناوکردنی زەوی تەرخانکراو بۆ پڕۆژەی وەبەرهێنانی غازی کێڵگەی بن عومەر لە بەرژەوەندی کۆمپانیای غازی باشوور، بەگوێرەی ئەو ڕێککەوتنانەی کە وەزارەتی نەوت بەپێی دیزاینەکان دایناوە، بۆ دامەزراندنی سەرجەم یەکەکانی چارەسەرکردن و بەرهەمهێنانی غاز و واژۆکردنی گرێبەستی بەکرێدان لەگەڵ کۆمپانیای جێبەجێکاری پڕۆژەکە، و خێراکردن لە وەبەرهێنانی غاز و کەمکردنەوەی پیسبوونی ژینگە کە لە ئەنجامی پرۆسەکانی سووتاندنی غازەوە دروست دەبێت".
ههروهها لە "چوارچێوەی بەرنامەی حکومەت بۆ تەواوکردنی پرۆژەکانی نەخۆشخانەکان ڕەزامەندی درا لەسەر پەسەندکردنی ڕاسپاردەکانی کۆنووسی کۆبوونەوەی (39) لیژنەی فەرمانی دیوانی (45 ی ساڵی 2018)، سەبارەت بە بە دانانی ڕێگا و میکانیزم و چارەسەری پێویست بۆ تەواوکردنی پڕۆژەکانی نەخۆشخانە گشتییەکان، بۆ ئەنجامدانی هاوپێچی گرێبەستێکی زیادە بۆ پڕۆژەی نەخۆشخانەی لە دایکبوون و منداڵانی حەورا لە شەترە/زیقار، کە بریتییە لە ڕاسپاردنی کۆمپانیای جێبەجێکاری ئێستای پڕۆژەکە بە کارەکانی دابینکردنی ئامێرە پزیشکییەکان و کەرەستەی پزیشکی".
لە دۆسیەی فڕۆکەوانی و پەرەپێدانی هاوردەکردندا، ئەنجوومەنی وەزیران دەنگی لەسەر ئەمانەی خوارەوە دا:
1. هەموارکردنی بڕگەی (1) لە سیستەمی کرێ لە فڕۆکەخانە مەدەنییەکان (6ی ساڵی 2018) بەم شێوەیەی خوارەوە:
ا. دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی عێراقی دەبێت کرێ و نرخی دیاریکراو لە سیستەمی ئاماژەپێکراو، بۆ گەشتە بەکرێگیراوە بێ بەرنامەکان، کە لە ماددەی ((3/ یەکەم/ م)ی ئەم سیستمه هاتووە، کۆبکاتەوە.
ب. وەزارەتی گواستنەوە / کۆمپانیای گشتی فرۆکەخانە و بەڕێوەبردنی گەشتی ئاسمانی دەبێت کرێ و نرخی دیاریکراو لە سیستەمی ئاماژەپێکراو، بۆ ئەو خزمەتگوزاریانەی کە لە بڕگەکانی (یەکەم) و (پێنجەم) ماددەی یەکەمی سیستەمی ئاماژەپێکراو کۆبکاتەوە، کە (یەکەم- پەڕینەوەی ئاسمانی عێراق و خزمەتگوزاری کەشتیوانی) و (پێنجەم - دامەزراندن و بەکارهێنانی ئامێرەکانی تەلەگراف و پەیوەندییەکانی تەلەگراف و بەکارهێنانیان) لەخۆدەگرێت.
ج. بەڕێوبەرایەتی فڕۆکەخانەکان کرێ و نرخی دیاریکراو لە سیستەمەکەدا بۆ ئەم خزمەتگوزاریانەی خوارەوە کۆبکاتەوە:
یەکەم: نیشتنەوەی فڕۆکە و خزمەتگوزاری زەمینی و سیستەمی فڕۆکەخانەکان.
دووەم: دانانی ڕیکلام لە فڕۆکەخانەکان.
سێیەم: بەکارهێنانی هۆڵەکان لە فڕۆکەخانەکان.
چوارەم: کرێی باڵەخانە و زەوییەکان.
پێنجەم: نرخی چاپکراوەکان و ناسنامەکان.
شەشەم: کارپێکردنی پاس و تەکسی.
حەوتەم : خزمەتگوزاری ئاسایش و پاسەوانی و پشکنین.
2. هەموارکردنی مادەی (11/یەکەم) لە یاسای ئاماژەپێکراو، پەیوەست بە کۆکردنەوەی بڕی (کرێی پەڕینەوە) (450 دۆلار) کە لە ماددەی (2/یەکەم) ی سیستەمی ناوبراودا هاتووە، بۆ ئەوەی ببێتە (60%) لەبری (75%) ی ئەو کرێیانەی کە بەپێی یاسای ئاماژەپێکراو بەدەستهاتووە، وەک داهات بۆ هەژماری وەزارەتی گواستنەوە/ کۆمپانیای گشتی بۆ بەڕێوەبردنی فرۆکەخانەكان و کەشتی ئاسمانی، و (40%) لەبری (25%) داهات بۆ گەنجینەی گشتی.
3. کۆکردنەوەی بڕی (10%) لە داهاتی وەزارەتی گواستنەوە / کۆمپانیای گشتی بۆ خزمەتگوزاری ڕێنیشاندەری ئاسمانی لە کرێی پەڕینەوە و نزیکی کە لە بڕگەکانی (یەکەم) و (دووەم) لە ماددەی (2) ی سیستەمی ئاماژەپێکراو هاتووە، بە مەبەستی کڕینی ئامێر و کەرەستەی مۆدێرن.
به گوێرهی راگهیندراوهكه ئهنجومهنی وهزیران هەر لەهەمان چوارچێوەدا "ڕەزامەندی درا بە سەرۆکی دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی عێراق، بۆ دانوستان و واژۆکردنی ڕەشنووسی ڕێککەوتننامەی گواستنەوەی ئاسمانی لە نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی کۆماری ئەرمەنستان لەسەر بنەمای بڕگەکانی دەستوور، وەزارەتی دەرەوە بەگوێرەی چوارچێوە پەسەندکراوەکان بەناوی حکومەتی عێراقەوە بەڵگەنامەی ڕێگەپێدانی پێویست بۆ سەرۆکی دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی عێراق ئامادە بکات، و بەرزی بکاتەوە بۆ ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران بۆ بەدەستهێنانی واژۆی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران".
ئەنجوومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر بەدەرکردنی رێژەی (10%) کە لەلایەن هەردوو وەزارەتی دارایی و دەرەوە و ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیرانەوە بۆ خودی وەبەرهێنەرەکە دیاری کراوە، و بەدەرکردنی لە مەرجی مەزادکردنی ئاشکرا، کە لە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (245 ی ساڵی 2019) هەموارکراو بە بڕیاری (23374 ی ساڵی 2023) دیاری کراوە، بە مەرجێک خاوەنەکەی و دەستەی وەبەرهێنان، مۆڵەتی وەبەرهێنان و گرێبەستی بەکارهێنانی زەوی بەو شێوەیە بۆ هەموار بکەنەوە.
هەروەها ئەنجومەنەکە چەند بابەتێکی دیکەی لەبەرچاو گرت و ئەم بڕیارانەی خوارەوەی پەسەند کرد:
یەکەم/ پێدانی دەسەلاتی دارایی و ئیداری بە سەرۆکی تیمی نیشتمانی بۆ پڕۆژەکانی ناساندنی وزەی نوێبوونەوە و کارایی وزە لە کەرتی دابەشکردن، بۆ بینا حکومییەکان و ئەوانی تر، کە سەر بە نووسینگەی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانە بۆ بەڕێوەبردنی کارەکانی تیمی ئاماژەپێکراو.
دووەم: گرتنەوەی دەزگای دژە تیرۆر لە دابەزاندنی نرخی بەرهەمە نەوتییەکان، بۆ ئەوەی نرخی فەرمی پەسەندکراو بێت لە بری نرخی بازرگانی.
سێیەم: بە ئامانجی دانانی میکانیزم و ڕێنمایی و کۆنتڕۆڵ بۆ دیاریکردنی کاری فیدراسیۆن و ڕێکخراوە عەرەبییەکان، کە لەناو کۆماری عێراقدا کار دەکەن، ئەنجومەنی وەزیران ڕاسپاردەکانی کۆنووسی کۆبوونەوەی لیژنەی فەرمانی دیوانی ژمارە (28ی ساڵی 2020) پەسەند کرد.
چوارەم: پەسەندکردنی ڕاسپاردەکانی کۆنووسی کۆبوونەوەی نێوان هەردوو حکومەتی عێراق و ڤێتنام، سەبارەت بە میکانیزمی دانەوەی قەرزی شایستە کە لەسەر ڤێتنامە بە بڕی (34.867534) ملیۆن دۆلار بە دوو قیستی نیو ساڵی یەکسان.