(دروستكراوی عێراق)، پاڵپشتی حكومەت پیشەسازییەكانی دەرمانی عێراق دەخاتە پێشەوە

بەغدا -  INA-  نەسار حاج
شارەزایان و بەرپرسان ئەمڕۆ شەممە دووپاتیان كردەوە كە عێراق بازدانێكی گەورەی بەدەستهێناوە لە لۆكاڵیكردنی پیشەسازیی دەرمان و بەكارهێنانی چەمكی (دروستكراوی عێراق)، هاوكات ئاماژە بەوە دەكەن كە كارگەكانی ئێستا بەرهەمی خۆیان دوو هێندە زیادكردووە لەبەر ڕۆشنایی ئەو پاڵپشتییەی كە لەلایەن حكومەت بۆ هەموو كارگەكانی دەرمانسازی دەكرێت، ئەمەش وایكرد زۆرێك لە وەبەرهێنەران داواكاری پێشكەش بكەن بۆ دامەزراندنی كارگە بۆ دەرمان و پێداویستی پزیشكی لە عێراق.
حەمودی لامی ڕاوێژكاری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری پیشەسازی دەرمان لە بەیاننامەیەكدا بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕایگەیاند: كردنەوەی كارگەی مەنسور كە تا ساڵی 2021 ڕاگیرابوو و نۆژەنكرایەوە و دەستیپێكردەوە لە ژێر ڕۆشنایی ئەو پشتگیرییەی كە لەلایەن حكومەتەوە پێشكەش دەكرێت بەپێی بڕیارەكانی خۆجێیكردنی پیشەسازی دەرمان.
 ئاماژەی بەوەشكرد : ئێستا دوو هێڵی بەرهەمهێنانی دانەوێڵە بە توانای ساڵانەی (140) ملیۆن دانەوێڵە كاردەكەن، هەروەها دوو هێڵی بەرهەمهێنانی خواردنەوە بە دوو شەفتی كاركردن و توانای بەرهەمهێنانی ساڵانە بە (14) ملیۆن شووشە خەمڵێندراوە، بەمەبەستی داپۆشینی بەشێكی لە پێویستی بازاڕ.
ئاماژەی بەوەشكرد : كارگەی موستەقبەل كرایەوە، كە لە قۆناغی یەكەمیدا كارگەیەكی لەخۆگرتبوو بۆ بەرهەمهێنانی گیراوەی ناو دەمار كە ژیان ڕزگار دەكات بە توانای (18) ملیۆن پاكێج ساڵانە. ئەمەش دوای كەمتر لە دوو هەفتە دێت لە كردنەوەی كارگەی دژە زیندەیی سیفالۆسپۆرینات لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە، ئاماژەی بەوەشكرد كە ئەمە پاڵ بە كۆمپانیا بیانییەكانەوە دەنێت بۆ واژۆكردنی ڕێككەوتننامە بۆ گواستنەوەی تەكنەلۆژیا و دروستكردنی دەرمان بۆ نەخۆشییەكانی خوێن و دەرمان بۆ بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییە شێرپەنجەییەكان لە عێراق،حەمودی ئاماژەی بەوەشكرد: بەرنامەی خۆجێیكردن بۆ پیشەسازی دەرمان دەستیكردووە بە بەرهەمهێنان لەڕێگەی زیادكردنی ڕێژەی ڕووماڵكردنی پێویستی بە دەرمان لە ناوخۆدا لەلایەن كارگەكانی ئێستاوە كە بەرهەمهێنانیان دوو هێندە كردووە لەبەر ڕۆشنایی ئەو پشتگیرییەی كە حكومەت پێشكەشی سەرجەم كارگەكانی دەرمان كردووە ، كە وایكرد زۆرێك لە وەبەرهێنەران داواكاری پێشكەش بكەن بۆ دامەزراندنی كارگەی دەرمان و پێداویستی پزیشكی لە عێراق، ڕوونیشیكردەوە كە دەبێتە هۆی بەدەستهێنانی خۆبژێوی زیاتر لە زۆرێك لە دەرمانەكان و پەرەپێدانی بەرهەمهێنانی جۆرەكانی تر بە هاوكاری لەگەڵ كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان كە شارەزایی لە گواستنەوەی تەكنەلۆجیادا دابین دەكەن.
لای خۆیەوە، سەرۆكی لیژنەی تەندروستی پەرلەمان ماجید شەنگاڵی بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕوونیكردەوە:  كە پاڵپشتیكردنی پیشەسازیی دەرمانی نیشتمانی و خۆجێیكردنی پیشەسازی دەرمان لە عێراق یەكێك بوو لە گرنگترین ئەولەویەتانەی حكومەت دەستیپێكرد لە محەمەد شیاع سودانی لە سەرەتای دەسەڵاتی خۆیدا، و نەك لەسەر كاغەز لە ڕووی تیۆریەوە، بەڵكو بە بڕیاردان و دابینكردنی چەندین ئاسانكاری كە یارمەتیدەر بوو بۆ پێشكەشكردنی داواكاری بۆ نزیكەی 30 بۆ 40 كارگە لە سەرتاسەری پارێزگاكانی عێراق و بە شێوەیەك كە مسۆگەر بكات  و دابەشكردنی ئەم كارگانە لە سەرانسەری پارێزگاكانی عێراق و چەندین جۆری دەرمان كە بەشدارن لە پەرەپێدانی پیشەسازی دەرمان لە عێراق.
ئاماژەی بەوەشكرد : قەبارەی پیشەسازی دەرمان لە عێراق پێش دەستبەكاربوونی ئەم حكومەتە لە نزیكەی 11 بۆ 15% زیاتر نەبووە، ئێستاش ئەم قەبارەیە زۆر بە شێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە و ڕەنگە بگاتە 25% ڕوونیشیكردەوە : ئێمە لە سەرەتاوەین لە ڕێگاكە و هەروەها هەوڵی گواستنەوە هەیە بۆ دروستكردنی دەرمانی زۆر گرنگ، كە بریتین لە دەرمانی شێرپەنجە، دەرمانی بایۆلۆجی، دەرمانی نەخۆشی بەرگری، و دەرمانی چارەسەركردنی نەخۆشییە درێژخایەنەكان، و هەموو ئەمانەش بۆ گواستنەوەی كوالیتییە لە بوارەكەدا لە پیشەسازی دەرمانسازی لە عێراق، و بەڵگەكان سەركەوتنی ئەم تاقیكردنەوەیە یان ئەم ڕێبازەن كە حكومەت گرتوویەتیەبەر.
شەنگاڵی ڕایگەیاند: لە ساڵانی 2023و2024  كۆمپانیای گشتی بۆ بەبازاڕكردنی دەرمان گرێبەستی زۆر گەورەی لەگەڵ كارگەكانی دەرمانسازی دامەزراند، و لە ساڵی 2023دا زیادیان كرد بۆ نزیكەی 30%ی قەبارەی گرێبەستەكان لەگەڵ كۆمپانیای گشتی بۆ بەبازاڕكردنی كیمادیا، و لە ساڵی 2024دا زیادی كرد بۆ نزیكەی زیاتر لە 30%، لەو شوێنانەی كە پێشتر بووە و لە داهاتوودا 30% بۆ 40% و تەنانەت 45% لە كەرتی حكومیدا تێدەپەڕێنین، لە ڕێگەی كۆمپانیای گشتی بۆ بەبازاڕكردنی دەرمان.
هەروەها ووتیشی: هیوادارین ئەو ڕێژەیەی لە كەرتی تایبەتدا هەیە بۆ قەبارەی مامەڵەی دەرمان لە عێراق تێپەڕێنین، كە ڕەنگە بگاتە نێوان كەرتی گشتی و تایبەت بۆ نزیكەی 4 ملیار دۆلار، و لە ماوەی شەش ساڵی داهاتوودا بگاتە نزیكەی 8 بۆ 10 ملیار دۆلار لە پرۆسەی زیادكردنی چڕی مرۆڤ و زیادكردنی ژمارەكاندا و بواری خۆجێییكردنی پیشەسازی دەرمان، وەك حكومەتی سودانی سەركەوتنی گەورەی بەدەستهێنا و لەسەر بنەمای بەڵگەكانی سەر زەوی لە ڕێگەی قەبارەی كارگەكانەوە كەدەكرێتەوە، و بە زیادكردنی گرێبەستەكان لەگەڵ قەبارەی پیشەسازی نیشتمانی، و بە زیادكردنی قەبارەی ئەو دەرمانانەی لە كارگە نیشتمانییەكاندا بەرهەم دەهێنرێن بۆ ئەوەی پێشتر هەبووە.
وەزیری تەندروستی ساڵح حەسناوی، دووپاتی كردەوە كە كۆی گشتی ئەو دەرمانانەی لە كارگە نیشتمانییەكان تۆمار كراون گەیشتووەتە هەزار و 725 جۆر، هاوكات ئاماژەی بەوەدا كە ئەو ئاسانكاریانەی بۆ پیشەسازی دەرمان دابین كراون لە هیچ وڵاتێكی دراوسێدا دابین نەكراون.
وەزیری تەندروستی لە وتارەكەیدا لە میانی كردنەوەی كارگەكانی مەنسور و موستەقبەل كە تایبەتمەندن لە پیشەسازییەكانی دەرمان، لە چوارچێوەی بەرنامەی حكومەت بۆ پاڵپشتیكردن لە خۆجێیكردنی پیشەسازی دەرمان و بەرزكردنەوەی ڕێژەی خۆبژێوی لە ڕێگەی تەلەفزیۆنەوە لەگەڵ سەرۆك وەزیران و ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) بەدواداچوونی بۆ كرد و وتی: ئێمە 31 كارگەی بەرهەمهێنانمان هەیە و 20 كارگەی دیكەمان لە قۆناغی جۆراوجۆردا هەیە، جگە لەو مۆڵەتە سەرەتاییانەی كە بە كۆمپانیاكان دراوە،بە ئاماژەدان بەوەی كۆی گشتی ئەو دەرمانانەی لە كارگە نیشتمانییەكاندا تۆماركراون، هەزار و 725 دەرمان بووە، جگە لە گرێبەستەكانی كۆمپانیای دەرمانی گشتی بۆ ساڵی 2023، بڕی 526ملیار دینار لە كۆی گشتی یەك ترلیۆن و 650 ملیار دینار، بە ڕێژەی كەمێك كەمتر لە 30%..
حەسناوی داوای لە خاوەن كارگەكانی دەرمان كرد سیاسەتی یەكگرتن و هاوكاری لە نێوان خۆیاندا بگرنەبەر بۆ باشتركردنی دۆخی دەرمانەكان و گەیشتن بە خۆبژێوی و یەكگرتن،ئاماژەی :  كە وەزارەتی تەندروستی لەجیاتی دەرەوەی وڵات دەرمان لە كارگە نیشتمانییەكانەوە هاوردە دەكات، جەختیشی كردەوە بۆ یەكەم جار لە مێژووی عێراقدا ئاسانكاری بۆ پیشەسازی دەرمان دابین دەكرێت كە لە هیچ یەكێك لە وڵاتانی دراوسێ دابین نەكرابوون، جا لە ڕووی كوالیتی دەرمانەكانەوە بێت یان خۆبژێوی.