عێراق پێگەیەكی پێشكەوتوو لە پێوەرەكانی گالۆپ بۆ ئاسایش و ئارامی بەدەست دەهێنێت

بەغدا - INA-  نەسار حاج
سەنتەری گالۆپی جیهانی ڕاپۆرتێكی لەبارەی پێوەرەكانی ئاسایش و سستەمی گشتی بۆ ساڵی 2023 بڵاوكردەوە، تیایدا عێراق لە ڕووی پێوەرەكانی ئاسایش و ئارامییەوە یەكسانە لەگەڵ فەرەنسا، هاوكات ڕاوێژكارانی حكومەت و نوێنەران و ئەوانەی پەیوەندییان بە كاروباری ئەمنیەوە هەیە، ئەو ئەنجامانەیان زانی كە دەركەوتووە وەكو دەستكەوتێكی گرنگ بۆ حكومەت، پشتڕاستكردنەوەی سەركەوتنی بەرنامە و هەنگاوەكانی بۆ بەرزكردنەوە و چەسپاندنی ئاسایش و كۆنترۆڵكردنی سیستەمەكە.
لە ڕاپۆرتەكەدا ئاماژە بەوە كراوە كە عێراق لە ڕاپرسییەكەی ناوەندەكەدا پلەی 84ی بەدەستهێناوە كە هەمان پلەی فەرەنسایە،ڕاپۆرتەكە كە لەسەر بنەمای ئەو زانیاریانە كەپشت دەبەستن بەداتای وەرگیراو لە نمونەی نوێنەر كە  ساڵانی تەمەن 15 ساڵ و سەرووتر لە 140 وڵات و ناوچە وەرگیراوە، باس لەوە دەكات كە پرسیارنامەكان لە زۆربەی وڵاتان لە ڕێگەی تەلەفۆنەوە یان لە ڕێگەی چاوپێكەوتنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ نزیكەی هەزار كەس یان زیاتر لە وەڵامدەرەوە ئەنجامدراون.
ڕاپۆرتەكە شێوازێكی خۆبەڕێوەبردنی ئۆنلاین بەكارهێناوە بۆ كۆكردنەوەی زانیارییەكان، لەگەڵ گالۆپ ڕێبازێكی تێكەڵاوی لە 26 وڵاتدا گرتۆتەبەر، كە هەموویان ئاستێكی بەرزی دەستڕاگەیشتن بە ئینتەرنێتیان هەیە لەنێو دانیشتوانی ئەوانەی تەمەنیان پێ راگەیشتووە.
دەرئەنجامی ڕاپۆرتەكە وەڵامی 146 هەزار كەس لە 140 وڵاتدا دەپێوێت، لەنێویاندا عێراق، كە ڕاپرسییان لەسەر كراوە سەبارەت بە ڕادەی هەستی ئاسایشیان لە وڵاتەكەیان بەتایبەتی لەكاتی ڕۆیشتنیان بە تەنیا لە شەودا و متمانەیان بە هێزی پۆلیس.
سەركەوتنی حكومەت
لەمبارەیەوە حسێن عەللاوی ڕاوێژكاری سەرۆك وەزیران، بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی ڕاگەیاند: ئەم پێوەرانە ئاماژەن بۆ سەقامگیری عێراق، دوای 24 مانگ لە حكومەت، بە سەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران  كاری كرد بۆ ڕێكخستنەوەی هێزە چەكدارەكان و كۆتاییهێنان بە ئەركەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و پەرەپێدانی وەڵامدانەوەی ئەمنی عێراق بۆ هەڕەشەكانی ئاسایشی ناوخۆ، باشتركردنی بەڕێوەبردنی سنوورە نێودەوڵەتییەكان و حوكمڕانی و گۆڕانكاریی دیجیتاڵی لە كەرتی ئەمنیدا.
ئاماژەی بەوە شدا : جگە لە ئەمە سەركەوتنی حكومەتە لە رووبەڕووبوونەوەی قەیرانە گەورەكان بەتایبەتی لە ئابوری نەتەوەیی و جوڵانەوەی وڵات بەرەو گەشەپێدان وئاوەدانكردنەوە وپێشكەوتن وجگە لەشۆڕشی ئاوەدانكردنەوە  وتێكەڵكردنی گەنجان لە نێو بازاڕی كاردا  و چالاككردنی پڕۆژەكانی وەبەرهێنان، بەتایبەتی لە پیشەسازی، كشتوكاڵ، خانووبەرە، و ژێرخانی ئابووری، جگە لە پاكێجی قەرز بۆ كارگە بچووك و مامناوەندەكان، هەروەها گرنگیدان بە ژنان، فراوانكردنی تۆڕەكانی پاراستنی كۆمەڵایەتی، و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ كێشەكانی ئاو، ژینگە، تەكنەلۆجیا، پەروەردە، و كاریگەرییەكانی شەڕ لەسەر داعش لە پارێزگا ئازادكراوەكان، جگە لە دەستپێكردنی پڕۆژەی ڕێڕەوی گەشەپێدان و دەستپێشخەرییە سەروەرییەكان، بەشدارییان كردووە لە گەشەپێدانی وڵات و گەیشتن بە سەقامگیری و زیادكردنی پێوەرەكانی ژیانی گشتی ، بەتایبەتی لە پراكتیزەكردنی ڕێوڕەسمی ژیانی تەواو لەلایەن هاووڵاتییەوە.
ئاماژەی بەوەشكرد : وڵات شاهیدی گۆڕانكارییەكی گەورەیە كە لە ماوەی 40 ساڵی رابردوو بەمشێوەیە نەبووە، ئەویش ئەوەیە كە ژیانی عێراقییەكان ئێستا بێ مەترسییە ئەمنییە گەورەكانە بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی و ژیانی گشتی لە وڵاتەكەدا، ئاماژەی بەوەشكرد،كۆمەڵكردنی كەرتەكانی ئابووری ئاڵۆز و دابینكردنی پێداویستی ژێرخانی، درێژەدان بە ڕێگای وڵات بەرەو پێشكەوتن و ژیانێكی باشتر بۆ عێراقییەكان و بەتایبەت كە سەركردایەتییەكی گەشەپێدان هەیە بۆ وڵات كە بەرژەوەندییەكانی عێراق لە پێش هەموو شتێكەوە دادەنێت و ئابووری لە كەرتە جیاوازەكانیدا پەرەپێبدات و گرنگی بە گەنجان و پێداویستییەكانی ژیان دەدات.
عەللاوی ڕاشیگەیاند: بینینی عێراق بە پێشكەوتوو و ئاوەدان، ئەولەویەتێكی حكومەتی نیشتمانییە كە حكومەت لە ماوەی 24 مانگی ڕابردوودا كاری لەسەر كردووە و تا ئێستاش كار لەسەر دەكات، هەروەها دەبینین لە كۆتایی ئەمساڵدا 2024 و 2025 پڕۆژەی زەبەلاح دەكرێتەوە لە كەرتی تەندروستی، ژێرخانی، كارەبا، پاڵاوگەكان، و بەندەری گەورەی فاو، كە یەكێكە لە دەستكەوتە ستراتیژییەكانی دەوڵەتی عێراق و حكومەتی سودانی، جەختی لەوە كردەوە كە ڕاپۆرتە نێودەوڵەتییەكان بوونەتە دادپەروەرانە بەرامبەر بە عێراق وەك ئەنجامی كار و دەستكەوتەكان.
پەرەسەندن و گەشەكردنی بەردەوامی توانا ئەمنییەكان
لەبەرامبەردا ئەندامێكی لیژنەی ئاسایش و بەرگریی پەرلەمان، تالیب یساری، بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی دووپاتی كردەوە كە ئەو پێشكەوتنە ئەمنییەی لە ڕاپۆرتەكەدا ستایشی دەكرێت، دەرئەنجامی هەوڵەكانی هێزە ئەمنییەكانە لە بەرەنگاربوونەوەی تاوان، كۆنترۆڵكردنی ئاسایش و ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی پێشوەختە بۆ ڕێگریكردن لە ڕوودانی ئۆپەراسیۆنی تیرۆریستی و تاوانەكان.
ئاماژەی بەوەشكرد : تاوانەكانی دزی و ڕفاندن و دزیكردن بەتەواوەتی نەماون، هەروەها كەمبوونەوەی بەرچاو لە باقی تاوانەكاندا هەیە و توانا ئەمنییەكان بەردەوامن لە زیادبوون و گەشەكردن، دۆخەكەش بەرەو ئەوە دەڕوات كە دۆسیەی ئەمنی بە تەواوی وەربگیرێت لەلایەن وەزارەتی ناوخۆوە كۆتایی هات.
ئاماژەی بەوەشكرد : هەوڵەكانی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان محەمەد شیاع سودانی، هەروەها وەزیری ناوخۆ، عەبدولئەمیر شمری، و بەردەوامی پاڵپشتیكردن یارمەتیدەر بوو بۆ بەهێزكردنی ئاسایشی ناوخۆ، و  ئۆپەراسیۆنە بەردەوامەكان بۆ هێرشكردنە سەر مەترسییەكان، لەنێویاندا ماددە هۆشبەرەكان، لەكاتێكدا سەدان بازرگان و بازرگانیكردن بە ماددەهۆشبەرەكان رلەناوبردران.
هاوكات فازڵ ئەبو ڕەغیف شارەزای بواری ئەمنی و ستراتیژی بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) دووپاتی كردەوە : كە ئەو هەوڵە گەورەیەی حكومەت و ئامرازە جێبەجێكارەكانی داوە، بەتایبەتی دەزگای هەواڵگری، لەنێویاندا ئاسایشی نیشتمانی، كە ڕۆڵی سەرەكی هەبووە لە كۆنترۆڵكردنی فەزای ئەلیكترۆنی و دەستپێكردنی هەڵمەتەكان بە مەبەستی هەڵمژینی ڕێژەی ڕەشبگیری و سەركەوتوو بوو لە كەمكردنەوەی ڕێژەی زەوتكردن و كەمكردنەوەی تاوانە تاوانكارییەكانی پەیوەست بە شۆردنی شەرمەزاری، كوشتنی سیستماتیكی، و كوشتن لەناو تاوانە ڕێكخراوەكاندا، جگە لەو ڕۆڵە سەرەكییەی كە دەزگای هەواڵگریش ئاگاداری بوو لە مامەڵەكردن لەگەڵ تاوانی تیرۆریستی كە هەوڵی پەلاماری عێراق دەدات بەتایبەتی لە دەرەوەی وڵات، جگە لە هێرشە ئاسمانییەكان بە درێژایی ڕۆژ كە باندەكان دەكەنە ئامانج.
ئاماژەی بەوەشكرد :  ئاستی سەلامەتی لە عێراق بەرزبووەتەوە و یەكسان بووە لەگەڵ لایەنی فەرەنسی، بۆیە پێویستمان بە هەوڵی زیاترە بۆ پەرەپێدانی كەرتی هەواڵگری و پەرەپێدانی ڕێبازی تەكنیكی و تەكنەلۆژی بۆ ئەوەی لەگەڵ قەبارەی ئەو تەحەددایانەی كە عێراق بگونجێت ئێستا و لە داهاتوودا ڕووبەڕووی دەبێتەوە.
لای خۆیەوە شارەزای سەربازی و ستراتیژی، سەرمەد بەیاتی بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی ڕاگەیاند: لە ئێستادا عێراق بە قۆناغێكی نایابدا تێدەپەڕێت لە ڕووی ئەمنییەوە بەهۆی كۆنترۆڵكردنی هەموو ناوچەكان و سەرتاسەری وڵات، و عێراق كاردەكات بۆ جێبەجێكردنی ئەو سیستەمە لەپێناو هاوسەنگی لەگەڵ وڵاتانی جیهان، وەك داماڵینی چەك و پابەندبوون بەبێ كۆنترۆڵ لەگەڵ سیستەمی هاتوچۆ و شتی تر كە وڵات ڕێك و پێكتر دەكات.