سودانی لەوتارەكەیدا لە نەتەوەیەكگرتووەكان: وەستاندنی ئەو پێشێلكاریانەی لە فەڵەستین و ناوچەكەدا ڕوودەدەن بەرپرسیارێتی هەمووانە

بەغداد - INA
سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران محەمەد شیاع سودانی، تەئكیدیكردەوە: كە وەستاندنی ئەو پێشێلكاریانەی لە فەلەستین و ناوچەكەدا ڕوودەدەن، بەرپرسیارێتی هەمووانە، و ئاماژەی بەوەشدا: عێراق شایەتحاڵی جێبەجێكردنی پلانێكی تۆكمەیە بۆ ئاوەدانكردنەوە و گەشەپێدان، هەڵبژاردنی عێراق بۆ سەرۆكایەتی گروپی 77 و چین سەركەوتنێك بوو بۆ دیپلۆماسی بەرهەمدار.
سودانی لە وتارەكەیدا لە حەفتاو نۆیەمین دانیشتنی كۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەكگرتووەكان لە نیویۆرك، لەژێر ناونیشانی (نەهێشتنی كەس لە دواوە: پێكەوە كاركردن بۆ ئاشتی و گەشەپێدانی بەردەوام و كەرامەتی مرۆڤایەتی بۆ نەوەكانی ئێستا و داهاتوو)، كە ئاژانسی هەواڵی عێراقی بەدواداچوونی بۆ كردووە، رایگەیاند: حەفتا و نۆیەمین دانیشتنی كۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە ناوەڕاستی هەلومەرجێكی مەترسیداردا دەكرێت كە بە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تێدەپەڕێت، كە تیایدا سیستەمی نێودەوڵەتی جیهانی ڕووبەڕووی تاقیكردنەوەیەكی سەخت دەبێتەوە كە هەڕەشە لە بوونی دەكات و وای لێدەكات نەتوانێت ئەو ئامانجانە بگات كە بۆی دامەزراوە، لەوانەش پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری نێودەوڵەتی و مافەكانی مرۆڤ، و وتیشی: ئەمڕۆ ئێمە شاهیدی پێشینەیەك دەبین كە تێیدا هەموو ڕێككەوتننامە و نۆرمەكانی نێودەوڵەتی پێشێل دەكرێن، و دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان كە بڕیارە بەشداری بكەن لە بەڕێوەبردن و ڕێكخستنی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان بێلایەن دەكرێن، بە شێوەیەك كە ئاشتی و سەقامگیری بەرز بكاتەوە، و پەیوەندییە مرۆییەكان لە توندوتیژی و مامەڵەی دڕندانە دوربخاتەوە.
سەرۆك وەزیران هەر لە وتارەكەیدا تەئكیدیكردەوە: نەبوونی ئەم بەرپرسیارێتییە دەبێتە هۆی پەنابردن بۆ میكانیزمی ئەڵتەرناتیڤ، و پشتگوێخستنی ئەو دامەزراوانە هەڕەشە لە گەڕانەوەی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان دەكات بۆ دۆخی ئاژاوەگێڕی، و وتیشی:  پێویستە ستایشی هەندێك لە هەڵوێستە بوێرەكانی ژمارەیەك كەسایەتی بكەین كە سەرۆكایەتی ئەم دامەزراوانە نێودەوڵەتیانە دەكەن، لەوانەش ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان سەرەڕای هەوڵی زۆر، نەبوونی كاریگەریی كاریگەر دەبینین.
ئاشكراشیكرد: ڕاگرتنی ئەو پێشێلكاریانەی كە لە فەلەستین و ناوچەكە ڕوودەدەن، ئەركی هەموو لایەكە، بە پلەی یەكەم ئەنجوومەنی ئاسایش كە نەیتوانیوە بە گرنگترین ئامانجەكانی خۆی بگات، لە پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی، و وتیشی: گەلی فەلەستین لە لایەن هێزێكی سەربازی داگیركەر و ئاوارەكردنی ملیۆنان كەس و كوشتنی هەزاران و برسیكردنی بەكۆمەڵ بۆ قڕكردنی ئەم گەلە، بەبێ ڕێوشوێنی ڕێگریكردن، ڕووبەڕووی هێرشی هێزێكی سەربازیی داگیركەر دەبێتەوە و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یان هیچ كام لە ئەندامەكانی پابەند نەبوون بە بەرپرسیارێتی پاراستن بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەكان.
جەختیشیكردەوە: داگیركەر بڕیارنامەی ئەنجومەنی ئاسایش (1701) وەك بیانوویەك بۆ دەستدرێژیكردنە سەر لوبنان دەهێنێتەوە و هەندێك لە بڕگەكانی هەڵدەبژێرێت و بڕیارنامەكانی ئەنجومەنی ئاسایش پشتگوێ دەخات، و وتیشی: ئێمە شاهیدی هەڵمەتێكی دڕندانەی كوشتنی بێ جیاوازی و بەكارهێنانی تەكنۆلۆژیاین بۆ ئەنجامدانی بۆردومانی دوور، بەبێ ڕەچاوكردنی خەڵكی مەدەنی بێ بەرگری.
راشیگەیاند: عێراق بە حكومەت و گەلەكەیەوە و لەژێر ڕێنمایی مەرجەعی باڵای ئایینیدا لەگەڵ لوبنان وەستاوە، بەو پێیەی ڕووبەڕووی ئەو دەستدرێژییە دەبێتەوە كە هەوڵدەدات ناوچەكە بە ململانێكان لافاو لێبدات كە پێشتر هۆشداریمان داوە لێیان، و بەردەوامیش دەبین لە هاوكاریكردن بۆ زاڵبوون بەسەر كاریگەرییەكانی ئەم هێرشانەدا، و وتیشی: ئێمە تێبینی بە ئامانجگرتنی سیستماتیكی دەزگا نێودەوڵەتییەكان و ڕێكخراوە فریاگوزاریەكان دەكەین لە ناوچە داگیركراوەكان، و زیانەكانی بۆ كارمەندەكانیان، لەوانەش دەزگاكانی نەتەوە یەكگرتووەكان، لەوانەش (ئۆنروا) لە غەززە تۆمار دەكەین.
دووپاتیشیكردەوە: هەنگاوەكانی ئەم دواییەی داگیركەر هەوڵدەدەن بە هەڵگیرسانی شەڕێكی بەرفراوانی ناوچەیی هەڕەشە لە سەقامگیری وڵاتانی ناوچەكە بكەن، و وتیشی:  عێراق هیوادارە نەتەوە یەكگرتووەكان بەو ئامانجانە بگات كە بۆی دامەزرا، ئێمەش نائومێدی خۆمان دەردەبڕین لە شكستی ئەنجوومەنی ئاسایش و سیستەمی نێودەوڵەتی لە بەجێگەیاندنی ئەركەكانی.
ئاشكراشیكرد:  تاوانەكانی ڕق و لێبوردەیی بە شێوەیەكی بەرچاو زیادی كردووە؛ ئێمە زۆر پێویستمان بە هاوكاری نێودەوڵەتی هەیە بۆ بڵاوكردنەوەی ڕۆحی لێبوردەیی و ڕێزگرتنی یەكتر، و بۆ بەرەنگاربوونەوەی قسەی ڕقاوی و توندوتیژ، و وتیشی:  یەكێك لە لایەنەكانی قسەی ڕق و كینە، پەرەسەندنی دیاردەی ئیسلامۆفۆبیایە كە هەوڵە جیهانیەكان بۆ گەیشتن بە ئاشتی و ئاسایش و پێكەوەژیان تێكدەدات.
ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:  داوا لە نەتەوە یەكگرتووەكان دەكەم هەوڵی زیاتر بدات بۆ بەرەوپێشبردنی دیالۆگ و لێكتێگەیشتن لە نێوان كولتوور و ئایینە جیاوازەكاندا، هەروەها سەركردەی وڵاتان و سەرۆكی دامەزراوە نێودەوڵەتییەكان دژی لێبوردەیی و ڕق و كینەی ئایینی بوەستنەوە، و وتیشی: عێراق شایەتحاڵی گەسەندنە گەورەكانە دوای دە ساڵ لە داگیركردنی یەك لەسەر سێی خاكەكەی لە لایەن داعشەوە، ئەمڕۆ شاهیدی جێبەجێكردنی پلانێكی تۆكمەیە بۆ ئاوەدانكردنەوە و گەشەپێدان، هەروەها بۆ گەڕاندنەوەی ژیان بۆ شارەكان،  لە بەدیهێنانی چاكسازی ئابووری و كارگێڕی و ژینگەیی و هەمەچەشنكردنی ئابووری ڕووبەڕووی ئاستەنگی زۆر دەبینەوە.
تەئكیدیشیكردەوە: ئێمە هەنگاوی گەورەمان ناوە لە بواری ئاسایشدا، و سەركەوتنمان بەسەر تیرۆردا بەدەستهێناوە، بەم نزیكانەش تاجی ئەم سەركەوتنە لەسەر دەكەین بە ڕاگەیاندنێكی هاوبەش لەگەڵ هاوپەیمان و دۆستەكانمان كە لە تەنیشت عێراق وەستانەوە و پشتیوانیان لێكرد لە دژی داعشی تیرۆریستی ، و وتیشی: هەوڵەكانمان لەسەر بەهێزكردنی پرۆسەی دیموكراسی لە عێراق، و چەسپاندنی گرێبەستی كۆمەڵایەتی و یەكگرتوویی نیشتمانییە.
رونیشیكردەوە:  ئێمە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاكانمان ئەنجامدا، كە ماوەی 10 ساڵ بوو ڕاگیرابوو، و دوای ئەوەی لە ساڵی 2005ەوە ئەنجامدانی لە كەركوك ئاستەنگ بوو، ئێستاش لە پرۆسەی ڕێكخستنی هەڵبژاردنداین بۆ پەرلەمانی هەرێمی كوردستانی عێراق، و وتیشی: هەوڵەكانمان بەردەوامن بۆ بەهێزكردنی پەیوەندی حكومەتی فیدراڵی لەگەڵ حكومەتی هەرێم و لەگەڵ حكومەتە خۆجێیەكان لە پارێزگاكان و پاراستنی بوونی كەمینەكان و پێكهاتە براكانمان و دەستەبەركردنی پێداویستییەكانیان.
سەرۆك وەزیران هەر لە وتارەكەیدا لە كۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەكگرتووەكان، رایگەیاند:  پێنج ئەولەویەتی حكومەتەكەمان بریتین لە: دابینكردنی هەلی كار، باشتركردنی خزمەتگوزارییەكان، بەرەنگاربوونەوەی هەژاری، بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، جێبەجێكردنی چاكسازییە ئابوورییەكان، و حكومەت هەوڵی نۆژەنكردنەوەی سەرچاوە مرۆییە پێویستەكان دەدات، هەروەها هەنگاوی گەورەی ناوە لە بنیاتنانی دامەزراوەكانی دەوڵەت و سەپاندنی سەروەری یاسا.
وتیشی:  حكومەت كاردەكات بۆ چالاككردنی ڕۆڵی كەرتی تایبەت، چارەسەركردنی كەمتەرخەمی كارگێڕی، هەمەچەشنكردنی سەرچاوەكانی داهات، چاكسازی لە كەرتی بانكی و دارایی، بەڕێوەبردنی گواستنەوە لە بواری وزە، و چارەسەركردنی هۆكارەكانی نائارامی كۆمەڵایەتی و ئابووری.
رونیشیكردەوە: تەحەدای دووانەی بەردەم عێراق بریتییە لە پشتبەستنی زیادەڕۆیی بە داهاتی نەوت، هەروەها كەمبوونەوەی توانای هەمەچەشنكردنی لە ڕووی ئابوورییەوە، لە ئەنجامی دەیان ساڵ شەڕ و گەمارۆی ئابووری، سیاسەتە بێماناكانی ڕژێمی دیكتاتۆری و دواتر خراپ بەڕێوەبردن و بەفیڕۆدانی تواناكانی مرۆڤ و سەرچاوە ماددیەكان كە توانای گەشەسەندنیان هەیە، و وتیشی: حوكمڕانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، و گەیشتن بە گۆڕینی دیجیتاڵی و حكومەتی ئەلیكترۆنی لە دیارترین ئەولەویەتەكانی ئێمەن، بەو پێیەی گرنگترین ستراتیژیەتی حوكمڕانی باش و كەمكردنەوەی گەندەڵین.
ئاشكراشیكرد: پێشبینی دەكەین كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پاڵپشتی هەوڵەكانمان بكات بۆ وەرگرتنەوەی پارە دزراوەكانی عێراق، و كۆتاییهێنان بەو ئاستەنگە یاسایی و یاساییانەی كە لەلایەن هەندێك وڵاتەوە سەپێنراون، وەك نهێنی بانكی و ڕێگریكردن لە ئاشكراكردنی خاوەن سودمەندەكان، وتیشی:  عێراق هەوڵدەدات ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكە بەدەستبهێنێت، لەڕێگەی دروستكردنی هاوبەشی بنیاتنەر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە هاوبەشەكان لەڕێگەی هاوكاری نێوان لایەنە بەشداربووەكان و زیادكردنی وابەستەیی یەكتر بەشێوەیەك كە لە بەرژەوەندی هەموو لایەكدا بێت.
جەختیشیكردەوە:  پلانمان هەیە دەستپێشخەرییەك دەستپێبكەین كە ڕەنگدانەوەی یەكگرتنی ئابووری و سەقامگیری هەرێمی بێت لە ناوچەكەدا، لەوانەش پڕۆژەی “رێگای گەشەپێدان”، و وتیشی:  پرۆژەی "رێگای گەشەپێدان" ئامانجی گۆڕینی عێراقە بۆ ناوەندێكی گەورەی ناوچەیی بۆ بازرگانی و گواستنەوە، هەروەها بەستنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە ئەوروپا لە ڕێگەی عێراقەوە، بە بەكارهێنانی تۆڕێك لە هێڵی ئاسنین، ڕێگاوبان، و شارە پیشەسازییەكان، هەروەها بەستنەوەی بەندەری گەورەی فاو لە ڕێگەی وڵاتانی ناوچەكەوە بۆ ئەوروپا.
تەئكیدیشیكردەوە: پڕۆژەكە نوێنەرایەتی گرنگترین هەنگاوەكان دەكات بۆ بەرزكردنەوەی هاوكاری و یەكگرتنی ناوچەیی، و هاوتەریبە لەگەڵ ئامانجەكانی عێراق بۆ بنیاتنانەوەی ئابووری و باشتركردنی خزمەتگوزارییەكان،و وتیشی: عێراق لە ئەنجامی گۆڕانی كەشوهەوا و بیابانبوون ڕووبەڕووی ئاستەنگە ژینگەییەكانی جددی دەبێتەوە و بەبێ پتەوكردنی هاوكارییە نێودەوڵەتییەكان ناتوانرێت چارەسەر بكرێن.
دووپاتیشیكردەوە:  بیابانبوون دەبێتە هۆی ئاوارەبوونی ملیۆنان كەس لە گەڕان بەدوای سەقامگیریدا، ئەمەش قەیرانە كۆمەڵایەتی و سیاسییەكان گەورەتر دەكات، و ئێمە داوای هاودەنگی نێودەوڵەتی دەكەین بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە ژینگەییەكان و كاركردن بۆ زیادكردنی هۆشیاری لە گرنگی بەڕێوەبردنی بەردەوامی سەرچاوەكانی ئاو، و پابەندبوون بە بنەمای بەرپرسیارێتی هاوبەش و دادپەروەرانەی نێوان وڵاتان.
وتیشی: سوپاس و پێزانینی خۆم بۆ نەتەوە یەكگرتووەكان دەردەبڕم بۆ ئەو پاڵپشتییەی كە لەماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا پێشكەشی عێراقی كردووە، و چاوەڕوانی قۆناغێكی نوێی هاوكاری دەكەین كە لە كۆتایی ساڵی 2025 دەست پێدەكات.
راشیگەیاند: ئێمە كاردەكەین بۆ بنیاتنانی ئایندەیەكی باشتر بۆ نەوەكانی داهاتوومان، و بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە چاوەڕێی بەردەوامبوونمان هەیە لە هاوبەشیمان لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ بەدیهێنانی ئەم بابەتە، و وتیشی: هەڵبژاردنی عێراق بۆ سەرۆكایەتی گروپی 77 و چین بۆ ساڵی 2025 بە سەركەوتن دادەنرێت بۆ دیپلۆماسیەتی بەرهەمهێنی عێراقی، هەوڵی گەیشتن بە ئامانجەكانی گەشەپێدان و پڕكردنەوەی بۆشایی تەكنەلۆژی نێوان وڵاتانی باكور و وڵاتانی باشوور، و چاكسازی لە سیستەمی ئابووری نێودەوڵەتیدا بكرێت.
ئاشكراشیكرد: لە ماوەی سەرۆكایەتیماندا گەورەترین گروپی نێودەوڵەتی كە 134 وڵات تیایدا ئەندامە، چاومان لەوەیە كاربكەین بەرەو جیهانێكی سەقامگیرتر و دادپەروەرتر، كە تێیدا دەرفەتی گەشەپێدان لەبەردەستی هەموو گەلانی جیهاندا بێ،و وتیشی:  سیاسەتی ئێمە عێراق و ئاسایش و سەروەری و خۆشگوزەرانی لە پێش هەموو شتێكەوە دادەنێت.
تەئكیدیشیكردەوە: ئێمە بەردەوامین لە سڕینەوەی ئاسەواری ڕابردوو، لەوانە شەڕ و دیكتاتۆریەت، و تیرۆر، هەروەها بەردەوامین لە ئاوەدانكردنەوەی عێراق و دانانی لەو پێگە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەی كە شایەنیەتی.