سەرۆك وەزیران ڕێنمایی سەبارەت بە سەردانی چلە و هەڵمەتەكانی دارستانكردن و ساڵی نوێی خوێندن دەردەكات

بەغدا-  INA 
ئەمڕۆ یەكشەممە محەممەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران چەند ڕێنمایی بۆ پارێزگارەكان دەركرد سەبارەت بە ئامادەكارییەكان بۆ سەردانی چلە  وهەڵمەتەكانی دارستانكردن، و ساڵی نوێی خوێندن.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆك وەزیران لەبەیاننامەیەكدا كە بەدەست ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) گەیشتووە و تیایداهاتووە : محەمەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران ئەمڕۆ یەكشەممە چوارەمین دانیشتنی دەستەی باڵای هەماهەنگی نێوان پارێزگارەكان جگە لەهەرێم ، ئاماژە بەوە دەكات كە دۆخی گشتی لە پارێزگاكان لەو ماوەیەدا گفتوگۆ لەسەر كراوە  و وردبینی لەسەر ئەو پرسانەی لە بەرنامەی كاردان  بۆ وەرگرتنی بڕیاری پێویست.
لە سەرەتای دانیشتنەكەدا سودانی هەوڵەكانی پارێزگار و سەرۆك و ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگاكانی لە پەیوەندیكردن و هاوكاری لەگەڵ وەزارەتەكان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگی جۆراوجۆری ئیداری و تەكنیكی و خزمەتگوزاری بە تایبەت لە وەرزی هاوین و وەرزی بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرمادا بەرز نرخاند ، و كاریگەرییە ڕوونەكانی لەسەر سیستەمی وزەی كارەبا و سەقامگیرییەكەی و خراپتربوونی كەمی ئاو، بەتایبەتی سەبارەت پێداوویستیەكانی پلانی كشتوكاڵی ، هەروەها پێزانینی خۆی بۆ هەوڵەكانی پارێزگارەكان دەربڕی لە پاڵپشتیكردنی تیمە تەكنیكییەكانی پەیوەندیدار بە سەرژمێری گشتی دانیشتوانی عێراق، كە لە داڕشتنی پلانی گەشەپێدان و هەموو سیاسەت و بەرنامەكانی دەوڵەتدا پشتی پێ دەبەسترێت.
سەرۆك وەزیران ڕێنمایی حكومەتەكانی ناوخۆی كرد كە هەوڵی پێویست بدەن وەك ئامادەكارییەك بۆ سەردانی چلە، هەروەها ڕێنمایی ئەو پارێزگارانەی كرد كە دەروازەی سنوورییان هەیە بە تەواوی ئەركەكانیان جێبەجێ بكەن، جەختیشی لەوە كردەوە كە لیژنەی هەمیشەیی بۆ سەردانی ملیۆنی بەردەوامە لە كۆتایی كۆبوونەوەكانی هاتنی مەراسیمی سەردانی ساڵی ڕابردوو بوو دیاری كردووە كە ئەولەویەتەكانی هەفتەی داهاتوو بەڕێوەدەچێت، كۆنفرانسی تایبەت لەم بارەیەوە.
لە هەمان كاتدا ستایشی هەوڵەكانی پارێزگاری كەربەلای پیرۆز و ئۆرگانەكانی پشتیوانی لە سەردانی موحەڕەم ئحەرام كرد.
وەك ئامادەكارییەك بۆ ساڵی خوێندنی داهاتوو، سودانی ئاڕاستەی وەزارەتەكانی پەروەردە و خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی كرد بۆ وەبەرهێنان لە پشووی هاوینەدا بۆ تەواوكردنی چاككردنەوەی قوتابخانە و پەیمانگاكان و ئامادەكردنیان بۆ وەرگرتنی خوێندكار و دابینكردنی كتێبی خوێندن و دابەشكردنیان لە كاتی خۆیدا، هەروەها پەرەپێدانی پلان بۆ هەڵسەنگاندنی خولی ئەدای قوتابخانە و زانكۆ و خوێندكاران بۆ دڵنیابوون لە گەیشتن بە ئامانجە پەروەردەییە خوازراوەكان، و دابینكردنی كەناڵەكان بۆ پەیوەندی كاریگەر لەگەڵ دایك و باوكی خوێندكاران بۆ هاوكاریكردن لە بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندكاران.
لە چوارچێوەی پاڵپشتیكردنی كەرتی ژینگە، سەرۆك وەزیران ئاڕاستەی دەستپێكردنی هەڵمەتێكی گەورەی دارستانكردن لە شەقام و گۆڕەپانەكان و ڕێگاكانی دەرەوەی پارێزگاكان كرد، كە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێكردن و شارەوانی بەرپرسیارە لە هەماهەنگی لەگەڵ پارێزگاكان، بۆ چاندنی دار لە ڕێگاوبانەكانی دەرەوە و دابینكردنی پێداویستییەكان بۆ پاراستن و بەردەوامییان، هاوكات پارێزگارەكان بەرپرسن لە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتەكانی كشتوكاڵ و ئاوەدانكردنەوە و شارەوانییەكان، بە دەستپێكردنی هەڵمەتی دارستانكردن لە سەرجەم ناوچە گشتیەكان و شەقام و گۆڕەپانەكان بەپێی پلان و بەرنامەی دارێژراوە ،بەدواداچوون بۆ جێبەجێكردنیان و پێشكەشكردنی ڕاپۆرتی وەرزی لەسەریان.
هەروەها ئاڕاستەی وەزارەتەكانی پەروەردە و خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی كرا، بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی كشتوكاڵ، بابەتەكانی هۆشیاری لەسەر گرنگی دارستانكردن و پاراستنی ژینگە لە چوارچێوەی پرۆگرامەكانی خوێندنگەكاندا بخەنە نێو پرۆگرامەكانی خوێندن، هەروەها تۆڕی میدیایی عێراق هەڵمەتێكی میدیایی بۆ هۆشیاری هاوڵاتیان سەبارەت بە گرنگی دارستانكردن و پاراستنی ژینگە.
سودانی ئاماژەی بە زیادبوونی حاڵەتەكانی ئاگركەوتنەوە لەم دواییانەدا كرد، كە ئاماژەیە بۆ كەموكورتییەكی ڕوون لە ڕەچاوكردنی مەرجەكانی سەلامەتی ناوبراو ئاڕاستەی پارێزگارەكانی كرد بۆ پێكهێنانی لیژنەی بەدواداچوون بەتایبەتی لە وەرزی هاویندا و پابەندبن بە ڕێنماییەكانی پێشوو لەم بارەیەوە،هەروەها ڕێنماییەكانی نوێكردەوە سەبارەت بە بەدواداچوون بۆ ئەو ڕێوشوێنە یاساییانەی كە گیراوەتەبەر سەبارەت بە خاوەن ماتۆڕەكان كە یاسا پێشێل دەكەن.
سەرۆك وەزیران جەختی لە پێویستی كەمكردنەوەی خەرجییەكانی كاركردن و سودمەندبوون لەو داهاتانەی بەپێی یاسای بودجە ڕێگەپێدراوە بۆ پارێزگاكان و بەرزكردنەوەی داهاتی خەزێنەی دەوڵەت، هەروەها پەرەپێدانی داهاتی غەیرە نەوتی، كە ئەركێكی هاوبەشە بۆ وەزارەتەكان و حكومەتە خۆجێیەكان  و دەبێت لە چوارچێوەی كاری بەردەوامدا بێت كە هەموو وەزارەت و پارێزگاكان و لایەنەكانی تر پابەندن پێیەوە.
لە دانیشتنەكەدا شایەتحاڵی گفتوگۆكردن بوو لەسەر هەڵوێستی مانگانەی ئەو پڕۆژانەی لە پارێزگاكان جێبەجێ دەكرێن، هەروەها گفتوگۆكردن لەسەر پڕۆژە دواكەوتوو و وەستاوەكان لە پارێزگاكانی بەغدا و كەربەلای پیرۆز و نەینەوا و میسان، هۆكاری دواكەوتنیان، و پەرەپێدانی چارەسەری خێرا بۆ دەستپێكردنەوەی دووبارە كاركردنیان.
لە چوارچێوەی دەسەڵاتە تایبەتەكان بە كەرتی كشتوكاڵ و بۆ دەستەبەركردنی كاركردنی بە ڕێكوپێكی و دامەزراوەی گشتی و پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییە گشتیەكان بەبێ پچڕان، بڕیاردرا دەسەڵات بدرێت بە وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ بەردەوامبوون لە مومارەسەكردنی دەسەڵاتەكانی كە لە یاساكەدا هاتووە بۆ ئا ماوەی (٦٠) ڕۆژە، یان تا ئەو كاتەی لیژنەكە فەرمانی دیوانییە ژمارە (٢٤١٦٤)ی ساڵی ٢٠٢٤ پێشكەش دەكات، كە پەیوەندی بە بابەتەكەوە هەیە، ڕاسپاردەكانی و پەسەندكردنی، هەر كامیان لە پێشەوە بێت.
سەبارەت بە ڕێگاوبان و پردەكان، پەسەند كرا كە بڕگەكانی (یەكەم و دووەم)ی دەسەڵاتی باڵای هەماهەنگی نێوان پارێزگاكان بڕیارنامەی ژمارە (٢٣ی ساڵی ٢٠٢٣) هەموار بكرێتەوە بۆ ئەوەی ببنە بەم شێوەیە:
-پارێزگاكان پێشنیاری پڕۆژەی چاككردنەوەی ڕێگاوبان و پردەكان دەكات، بەپێی ئەو داهاتانەی بەپێی یاسای ژمارە (٤٠ی ساڵی ٢٠١٥) كۆكراونەتەوە، و دەخرێنە بەردەم ئەنجومەنی پارێزگا بۆ پەسەندكردنی.
هەروەها دەنگدان بۆ هەمواركردنەوەی بڕیارنامەی ژمارە (٦)ی دەسەڵاتی باڵای هەماهەنگی نێوان پارێزگاكان، ژمارە (٦) ی ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢، بۆ ئەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكان دیزاینە بنەڕەتییەكانی شارەكان بە پشتبەستن بە بڕگەكانی یاسای ژمارە (4ی ساڵی 2023)، هەروەها هەمواری سێیەمی یاسای هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پارێزگا و قەزاكان ژمارە (12ی ساڵی 2018).
لە دانیشتنەكەدا بڕیاردرا لیژنەیەك پێكبهێنرێت، بە فەرمانی دیوانی، بە سەرۆكایەتی دەستەی هەماهەنگی نێوان پارێزگارەكان و بە ئەندامێتی نوێنەرانی بەشی یاسایی لە ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران، وەزارەتەكانی دارایی، لاوان  و وەرزش، و نوێنەرانی پارێزگارەكان (میسان، بابل، بەغدا، نەینەوا، و واست)، بۆ لێكۆڵینەوە لە یاساكانی پەیوەست بە كەرتی لاوان و وەرزش كە ناكۆكن لەگەڵ لامەركەزی ئیداری، پێشنیاركردنی ڕاسپاردەی پێویست سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوە یان هەمواركردنەوەی ئەم یاسایە و سەرپەرشتیكردنی تەواوكردنی گواستنەوەی بەشە لاوەكیەكان، ئامێرەكان، هەلی كار، خزمەتگوزاری و پسپۆڕییەكان كە وەزارەتی لاوان و وەرزش بەرپرسیارە لە ئەنجامدانی، بە پشتبەستن بە بڕگەكانی یاسای پارێزگارەكان كە لە هەرێمێدا ڕێكنەخراون، ژمارە (٢١ی 2008 وەك هەموار كراوە.
هەروەها دەنگدان بۆ پێكهێنانی لیژنەیەك، بە فەرمانی دیوانی، بە سەرۆكایەتی بەڕێوەبەری گشتی سەنتەری نیشتمانی بۆ تەندروستی و سەلامەتی پیشەیی سەر بە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، و بە ئەندامێتی نوێنەرانی فەرمانگە پەیوەندیدارەكان وپارێزگاكانی (بەغدا - بەسرە - نەینەوا)، بۆ پێشكەشكردنی پێشنیارێك بۆ پڕۆژە یاسای تەندروستی و سەلامەتی پیشەیی.
وەك ئامادەكارییەك بۆ پاڵاوتنەكانی داهاتووی مۆندیال، دەنگ درا كە پارێزگای بەسرە مەرجەكانی ئامادەكردنی ئیمكاناتی وەرزشی لە بەسرە وەربگرێت، هەروەها لە بودجەی پارێزگاكەشەوە، لەگەڵ تەواوكردنی جێبەجێكردنی گرێبەستی پێشووی كۆمپانیای هیلال لەگەڵ پارێزگاكان، بە مەرج كە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی لاوان و وەرزش لەم ڕووەوە ئەنجام دەدرێت.
لە چوارچێوەی چاكسازیی كارگێڕی و داڕشتنەوەی یاسایی بەشەكانی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، دەنگ لەسەر ئەمانەی خوارەوە درا:
1. پەسەندكردنی ڕاسپاردەكانی ئەو لیژنەیەی لە 6ی نیسانی 2023 پێكهێنراوە، و بەرپرسیارە لە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، كە بریتی بووە لە:
بە پشتبەستن بە بڕگەكانی یاسای پارێزگارەكان كە لە هەرێم ڕێكنەخراون (٢١ی ساڵی ٢٠٠٨، هەموار كراوەتەوە)، و لە جێبەجێكردنی ئەوەی كە لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵیەوە بڕیاری لەسەر دراوە، لیژنەكە پێشنیاری ئەمانەی خوارەوە دەكات:
یەكەم: تەواوكردنی گواستنەوەی بەڕێوەبەرایەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی لە پارێزگاكان، بەشی ڕاهێنانی پیشەیی، بەشی دامەزراندن و قەرز لە پارێزگاكان، بەشی تەندروستی و سەلامەتی پیشەیی لە پارێزگاكان، و دەزگاكان، هەلی كار، خزمەتگوزاری و پسپۆڕییە پەیوەندیدارەكان بەوانەوە، لەگەڵ تەرخانكردنی داراییان كە لە بودجەی گشتیدا بۆیان تەرخانكراوە و فەرمانبەران و كرێكارانی ناوی، بۆ پارێزگارەكان.
دووەم/ 
ا- دەستەكەی پاراستنی كۆمەڵایەتی و دەستەی چاودێریكردنی خاوەن پێداویستییەتایبەتەكان دوو فەرمانگەی فیدراڵین سەر بە وەزارە تی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، لەجێبەجێكردنی بڕیارەكەی دادگای باڵای فیدراڵی بۆ نەهێنانیان لە بڕگەكانی مادەی (45). ) لە یاسای پارێزگارەكان كە لە هەرێم ڕێكنەخراون ژمارە (21ی ساڵی 2008، وەك هەموار كراوەتەوە.
ب - بەشەكانی فەرمانگەی مافی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان بۆ سەرجەم پەیمانگا و یەكەكان و پەناگە، بەشە فیدراڵیەكانن كە سەر بە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتیە، بە پشتبەستن بە بڕگەكانی یاسای ژمارە (١١ی ساڵی ٢٠٢٤). )، و یەكەم هەمواركردنەوەی یاسای مافەكانی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان ژمارە (38)ی ساڵی 2013.
سێیەم: ئەم فەرمانگە وبەشەكانی خوارەوە فیدراڵین و كەوتوونەتە ژێر دەسەڵاتی وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی، بەهۆی ئەو هۆكارانەی كە بۆ هەریەكێكیان ئاماژەیان پێكراوە:
1. فەرمانگەی خانەنشینی و دەستەبەری كۆمەڵایەتی بۆ كرێكاران، چونكە كەسایەتییەكی یاسایی هەیە و سندوقێكی جێبەجێكردنی یاسای هەیە كە لەلایەن دەستەی بەڕێوەبەری خۆیەوە بەڕێوەدەبرێت، كە پارەی ئەو بەشەی پێشتر ئاماژەی پێكراوە.
2- سندوقی پاڵپشتی كۆمپانیای داهاتی بچووك كەسایەتییەكی یاسایی هەیە و دەستەی بەڕێوەبەری هەیە كە لە خەزێنەی گشتییەوە پارەی بۆ دابین دەكرێت و بەرپرسیارە لە پێدانی قەرز بەو كەسانەی لە بڕگەكانی یاسادا دەیانگرێتەوە.
3.بەشی پشكنین؛ چونكە ئەركەكانی پەیوەستن بە چەمكی سیاسەتی گشتی كە پەیوەندی بە دڵنیابوون لە جێبەجێكردنی بڕگەكانی یاسا و ڕێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان سەبارەت بە بارودۆخی كاركردن و پاراستنی كرێكاران و مافەكانیان لەكاتی ئەنجامدانی كارەكان و پێدانی زانیاری و ڕێنمایی تەكنیكی.
4.بەشی بیانییەكان، چونكە ئەركەكانی پەیوەستن بە دەسەڵاتە فیدراڵییەكانی پەیوەست بە پێدانی مۆڵەتی كار و مانەوە بە كرێكارانی بیانی و دامەزراندنیان و دەركردنی ڕێنمایی پەیوەست بە ڕێكخستنی كارەكانیان.
چوارەم: ڕاسپاردە بۆ بەشی یاسایی لە ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران، لە ڕوانگەی دەستێوەردانی یاسایی بۆ هەمواركردنەوەی یاسای خزمەتگوزاری پیشەسازی ژمارە (30)ی ساڵی (2000) بەپێی بڕگەكانی مادەی (45)ی یاسای هەمواركراوی پارێزگا ژمارە (21)ی ساڵی 2008، و دوو بڕیاری دادگای فیدراڵی (126 ) و (132) و ئەو ڕێسایانەی كە لەگەڵ بڕگەكانی مادەی پێشوودا ناكۆكن بە مەبەستی تەواوكردنی بەشداریكردنیان و گواستنەوە بۆ پارێزگارەكان.
پێنجەم: ڕاسپاردەكردن بۆ ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران، بەشی یاسایی، بۆ گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویست بۆ ڕاستكردنەوەی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران ژمارە (23477ی ساڵی 2023) بۆ گۆڕینی لایەنی پەیوەندیی دار حەنان بۆ كەمئەندامانی كە رێژەكەی زۆرە و ئەوانی تر لە ماڵە نیشتەجێبووەكان لە پارێزگاكان، و بۆ دووبارە بەستنەوەیان بە بەشی چاودێری بۆ كەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت، كە یەكێكە لە پێكهاتەكانی دەسەڵاتی چاودێریكردنی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان)، بەپێی بڕگەكانی یاسای پارێزگارەكان كە لە هەرێم ڕێكنەخراون ژمارە (21)ی ساڵی 2008، وەك هەموار كراوەتەوە، و دوو بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی كە لە بڕگەی پێشوودا ئاماژەی پێكراوە، بە ئامانجی دووبارە پچڕاندنی پەیوەندییەكەی لە وەزارەتی كارەوە و كاروباری كۆمەڵایەتی بۆ پارێزگاكان.
شەشەم: هەڵوەشاندنەوەی بەشی كاری فیدراڵی كە لەلایەن وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی لە پارێزگاكان دروستكراوە.
حەوتەم: ناوی بەشی تەندروستی و سەلامەتی پیشەیی لە پارێزگاكان وەردەگیرێت، لەبری سەنتەری نیشتمانی بۆ تەندروستی و سەلامەتی پیشەیی.
2- وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی فەرمانی وەزاری دەردەكات بۆ تەواوكردنی گواستنەوەی بەش و دەزگا و هەلی كار و خزمەتگوزاری و پسپۆڕیەكانی پەیوەست بەوانەوە، لەگەڵ تەرخانكردنی داراییان كە لە بودجەی گشتیدا بۆیان تەرخانكراوە، و فەرمانبەران و كرێكارانی تیایدا بۆپارێزگاكان، و هەڵوەشاندنەوەی وەزارەتی كاری فیدراڵی لە پارێزگاكان.
3. دەستەی هەماهەنگی نێوان پارێزگاكان بەرپرسیارە لە بەدواداچوون بۆ جێبەجێكردنی ڕاسپاردەكانی لیژنەكانی سەرەوە.