سبەی ئەردۆغان لە بەغدایە وهەوڵێكی عێراقی بۆ چارەسەركردنی قەیرانەكان و دەستپێكردنی هاوبەشی ستراتیژی هەیە

بەغدا - INA- محەمەد تاڵبی - حەسەن فەواز
سەردانەكەی سبەینێی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا بۆ عێراق كە یەكەمجارە لەماوەی 13 ساڵدا، گرنگییەكی گەورە بەدەست دەهێنێت لەژێر ڕۆشنایی پێویستی تاوتوێكردنی چەندین دۆسیەی هاوبەش كە پێویستیان بە دۆزینەوەی چارەسەر هەیە، بەتایبەتی دۆسیەی ئاو، هەناردەكردنی نەوت لە هەرێمی كوردستانەوە، ڕێگای  گەشەپێدان، هاوكاری ئابووری و بانكی، و دۆسیە ئەمنییە هاوبەشەكان.
پێشبینیش دەكرێت لە سەردانەكەدا شاهیدی واژۆكردنی ڕێككەوتنی دووقۆڵی و یاداشتی لێكتێگەیشتن بێت لەسەر دۆسیە دووقۆڵی و ستراتیژییەكان، هاوكات حكومەت دووپاتی دەكاتەوە كە دۆسیە ئاوییەكان و هاوكاری ئابووری بەتایبەت ڕێڕەوی گەشەپێدان، دیارترین شت دەبێت كە گفتوگۆی لەسەر دەكرێت ، لە كاتێكدا شارەزایان پێیان وایە كە ئەم سەردانە پاڵپشتی دیدگای حكومەت دەكات لە جێبەجێكردنی پڕۆژەكان و كۆتاییهێنان بە هاوبەشی ستراتیژی لە ڕێگەی هاوكاری لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ، هەروەها نەهێشتنی قەیرانەكان بە چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لە بەیاننامەكانی پێش سەردانەكە پشتڕاستی كردەوە كە سەردانەكەی سەرۆك كۆماری توركیا سەردانێكی تێپەڕ نییە و تاوتوێی دۆخی چارەسەرەكانی پرسی ئاو دەكەین، ڕوونیشیكردەوە كە بۆ یەكەمجار بۆمان دەردەكەوێت كە خواستێكی ڕاستەقینە هەیە لە نێوان عێراق و توركیادا بۆ ئەوەی بچنە سەر چارەسەرەكان و نەگواستنەوەی دۆسیەەكان.
دیارترین دۆسیەی ئاو
وەزیری سەرچاوە ئاوییەكان عەون زیاب بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) پشتڕاستی كردەوە: لەگەڵ توركیای دراوسێدا چەندین دۆسیە هەیە كە لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا گفتوگۆیان لەسەر دەكرێت، كە سبەی دووشەممە سەردانی عێراق دەكات، ئاماژە بەوە دەكات كە “لەنێو ئەم دۆسیانەدا ئابووری و ئەمنی هەیە و ئاماژەی بەوەشكرد : پێداویستییەكانمان ئامادەكراون و ئەوەی لەم دۆسیەدا دەخرێتە بەردەم سەرۆك كۆماری توركیا، ئاماژەی بەوەشكرد زۆر حساب بۆ ئەم سەردانە دەكەین، كە ئەنجامێكی ئەرێنی دەبێت كە خزمەت بە عێراق و توركیا دەكات و بەرژەوەندی توركیا لە عێراق زۆر گەورەیە، هەروەها بەرژەوەندیمان هەیە كە پەیوەندی بە ئێمەوە هەیە، دیارترینیان پرسی ئاوە، ئاماژەی بەوەشكرد : بەپێی ڕێككەوتنە دامەزراوەكان بەدوای دادپەروەری و پشكی دادپەروەرانە لە ئاوی ڕووبارەكانی دیجلە و فورات دەكرێت و ئاماژەی بەوەشكرد تەكنیككارەكان بەرپرسیارن و لەم بارەیەوە قسە دەكەن بۆ گەیشتن بە ژمارەیەكی دیاریكراو لەم ئاراستەیەدا، جەختیشیكردەوە لەسەر پێویستی بڕی دادپەروەرانە  و گەیشتن بە سنووری عێراق-توركیا، چ لە ڕێگەی دیجلە بێت یان لە ڕێگەی  فوراتەوە و لە ناوچەی حوسەیبە، بە هاوكاری لەگەڵ سوریا و ئێمە هەماهەنگیمان لەگەڵ ئەوەدا هەیە، جەختی لەسەر پێویستی كۆتاییهێنان بە دۆسیەی ئاو كردەوە بۆ ئەوەی بتوانین بناغەی پەرەپێدانی پەیوەندییەكان لەگەڵ توركیە و هەموو دراوسێكانمان دابمەزرێنین.
ئامادەكاری بۆ سەردانەكە زیاتر لە ساڵێكی خایاند
لە بەرامبەردا محەمەد نەجاڕ ڕاوێژكاری سەرۆك وەزیران بۆ كاروباری وەبەرهێنان بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی ڕاگەیاند : سەردانەكە زیاتر لە ساڵێك لەمەوبەر ئامادەكراوە، و بەرژەوەندی هاوبەشی زۆر لە ڕەهەندە ئابوورییەكانیاندا هەیە، جا چ پیشەسازی و كشتوكاڵی، و عێراق هەروەها پشت بە زۆرێك لە كۆمپانیا توركییەكان دەبەستێت لە پرۆسەی ئاوەدانكردنەوە و ئەوانی دیكەدا.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی: گفتوگۆ لەسەر پرسی ئاو ئامادە دەبێت، هەروەها تەحەددیات هەیە كە گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، و ئەگەری هەیە بە وەبەرهێنان لە پەیوەندی قووڵی نێوان هەردوو وڵات بگاتە چارەسەر بۆیان.
هەناردەكردنی نەوت و هاوكاری بانكی
سەفوان قوسەی پسپۆڕی ئابووری لە چاوپێكەوتنەكەیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕایگەیاند : بەهێزی ئابووری توركیا لە پلەی 16 دادەنێت لەسەر ئاستی ئابووری جیهان، هەروەها توركیا دەتوانێت بەشێك لە وەبەرهێنانەكانی لە ناوخۆی عێراقدا بگوازێتەوە، وحكومەتی عێراق دەتوانێت وەبەرهێنان لە پەیوەندییە دووقۆڵییەكان بكات بە بەهێزكردنی هاوكاری ئابووری لە لایەك و زیادكردنی بڕی ئاوی لێشاو ساڵانە لە پەنجا ملیار مەتر سێجا كەمتر نییە بۆ ئەوەی كشتوكاڵی بەردەوام هەبێت.
ئاماژەی بەوەشكرد : لەبەرامبەردا ڕێككەوتنی نێوان هەردوولا بۆ دەستپێكردنەوەی پەمپكردنی نەوت لە كێڵگەكانی هەرێمی كوردستان و كەركوك بەرەو بەندەری جەیهان، گەرەنتی عێراق دەكات بۆ هەمەچەشنكردنی سەرچاوەكانی هەناردەكردن و هەروەها ئەگەری ڕاكێشانی وەبەرهێنانی كشتوكاڵیش لە لایەنی توركیا بۆ ئەوەی ئەگەری بەدەستهێنانی ئاومان هەبێت بە شێوەیەكی جێگیر.
ڕێگای گەشەپێدان
نەوال موسەوی لێكۆڵەری كاروباری سیاسی لە چاوپێكەوتنەكەیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕایگەیاند : پێمان وایە دۆسیەی ڕێگای گەشەپێدان گرنگترین دۆسیە دەبێت كە گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، بەو پێیەی نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەكی هاوبەش دەكات بۆ عێراق و توركیا ، هەروەها بۆ هەموو ناوچەكە، وەك چۆن بەیەكەوە دەبەستێتەوە، لە ڕێگەی هێڵی وشكانی و شەمەندەفەرەكەیەوە، دەوڵەتانی كەنداو لەگەڵ عێراق و پاشان توركیا.
ئاماژەی بەوەشكرد : ئەم پڕۆژەیە كە توركیا بەرژەوەندییەكی زۆری تێدا دەبینێت، دەتوانێت چارەسەری دانوستاندن بۆ عێراق دروست بكات كە پاڵپشتی مافەكەی بكات بۆ بەدەستهێنانی ئاوی زیادە، هەروەها دۆسیەی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستانیش هەیە، كە ماوەیەكی زۆرە ڕاگیراوە و هەروەها دۆسیەی پارتی كرێكارانی كوردستان.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی: گەیشتن بە چارەسەر بۆ ڕێككەوتنی هاوبەش لەسەر ئەم دۆسیانە پاڵپشتی لە دیدگای حكومەتی عێراق دەكات بۆ نەهێشتنی قەیرانەكان و جێبەجێكردنی پڕۆژە ستراتیژییە گەورەكان وەك ڕێگایەك بۆ گەشەپێدان.
گفتوگۆ دەربارەی پێشهاتە نێودەوڵەتییەكان
نەجم قەساب شرۆڤەكاری سیاسی لە چاوپێكەوتنەكەیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕایگەیاند : سەردانەكە لە كاتێكی گرنگدایە لەبەر ڕۆشنایی كراوەیی نێودەوڵەتی بەرامبەر حكومەتی عێراق، كە لەم دواییانەدا بە سەردانەكەی سەرۆك وەزیران بۆ واشنتۆن گەیشتە لوتكە.
ناوبراو ووتیشی: زۆر دۆسیە و بابەتی گرنگ هەن كە دەكرێ ئامادە بن، لەوانە دۆسیەی ئاو و هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان، هەروەها دۆسیە ناوچەییەكان لە ژێر ڕۆشنایی بەردەوامی دەستدرێژیی زایۆنیستەكان بۆ سەر غەززە، هەروەها دۆسیە ناوچەییەكان لە ژێر ڕۆشنایی بەردەوامی دەستدرێژی زایۆنیستەكان بۆ سەر غەززە شەڕی ڕووسیا و ئۆكرانیا و هەموو ئەم دۆسیانەی كاریگەریی ناوچەیی و جیهانییان هەیە.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی: عێراق لە دانوستانەكانی لەگەڵ توركیادا كارتی گرنگی هەیە كە گرنگترینیان نەوت و بەرژەوەندییە ئابوورییە هاوبەشەكانە، بەتایبەتی كە توركیا عێراق بە دەرچەیەكی بازرگانی بۆ خۆی دەزانێت لەبەر ڕۆشنایی ئەو قەیرانە ئابوورییەی كە تووشی دەبێت.
لەبەرامبەردا عەلی فەزڵولًڵا شرۆڤەكاری سیاسی لە چاوپێكەوتنەكەیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ڕایگەیاند : دۆسیەیێكی دێرینی چارەسەرنەكراو لە نێوان عێراق و توركیادا هەیە، بەتایبەتی ئاو و ئاسایش، و ئەوانیش لەنێو دۆسیە پەستاندارەكاندان، پێشبینیش دەكەین ئەو سەردانە كە بۆ پەرەپێدانی چارەسەری گشتگیر بێـت.
ئاماژەی بەوەشكرد:  لەلایەكی ترەوە بەرژەوەندی هاوبەش زۆرن، گرنگترینیان ڕێبازی گەشەپێدانە كە هەردوو وڵات پشتی پێدەبەستن بۆ پاڵپشتیكردنی ئابوورییەكانیان و بزووتنەوەی بازرگانی لە ناوچەكەدا، هەروەها بۆ بەدەستهێنانی پێشكەوتن لە دۆسیە ئابوورییەكاندا كە زۆر پشتگیری لە هاوكاری سیاسی و ئەمنی دەكات پێشبینی دەكەین كە سەردانەكە ببێتە هۆی بەهێزكردنی كاری لیژنە تەكنیكییە هاوبەشەكان بۆ پەرەپێدانی چارەسەر بۆ هەموو پرسە هەڵپەسێردراوەكان.