ڕاوێژکارێكی حکومەت: عێراق لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤وه‌ دەچێتە سەردەمی پێشکەوتووی ژماره‌یی

به‌غدا-INA - نەسارحاج

ئەمڕۆ سێشەممە، مەزهەر محه‌مه‌د ساڵح، ڕاوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیران راگه‌یاند" عێراق بە ڕاگەیاندنێکی فەرمیی گەورەوە، سەرەتای ساڵی داهاتوو، ٢٠٢٤، دەچێتە ناو سەردەمی پێشکەوتووی دیجیتاڵییەوە.
ساڵح بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی ڕاگەیاند" به‌رنامه‌ی حکومه‌تی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران داكۆكی له‌سەر بنەماکانی کاری چاکسازی لە ئیدارەی گشتیدا كردووه‌، کە دوو ئاراستەی بنەڕەتیی گرتیەبەر، ئەوانیش نەهێشتنی دیاردەی گەندەڵی بەگشتی و گەندەڵی سیستماتیک بەتایبەتی، کە مەترسیدارترین گەندەڵییە چونكه‌ زیاتر لەلایه‌نه‌كانی ناو دەسەڵاتی جێبەجێکار بەشداره‌ تێدا، و ئاراسته‌ی دووەم ئەوەیە کە زۆرترین داهاتی دەوڵەتی غەیرە نەوتی و کردنی ڕێژەی سەدی خۆیان لە خەمڵاندنی بودجەی گشتی فیدراڵیدا لە 20% کەمتر نەبێت، لەبری ڕێژەی نزمیان کە نزیکەی 10% یان تەنانەت کەمترە، بۆ ئەوەی ئامانجەکان لە ساڵانی چاکسازی بەردەوامدا مسۆگەر بکەن.
هه‌روه‌ها وتی"دەزگاکانی داهاتی غەیرە نەوتی، کە ئەمڕۆ لەلایەن دەسته‌ی گومرگی و باج و دەروازە سنوورییەکان و ئەوانی دیکەوە به‌رێوه‌ده‌بدرێن، لە پێشەنگی ڕەوتی چاکسازی دارایی و ئیداریدان. لەسەر ئاستی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان، سێ توخم هەن کە زۆربەیان هەوڵەکانی وڵاتان بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی دارایی و کارگێڕی پووچەڵ دەکەنەوە، و بەم شێوەیە کورت دەکرێنەوە: یەکەمیان مامەڵەکردنە لەگەڵ مامەڵەی کاغەزی، لەگەڵ پەیوەندییە گشتی و ڕاستەوخۆکانی مرۆیی، دووەمیان: مامەڵەکردن بە پارەی نەختینەی ڕاستەوخۆ لە یەکلاکردنەوەی باج و ئەوانی دیکە و مەترسییەکانی لە ڕەفتاردا دروست دەکات و سێیەم: نەبوونی سیستەمی دیجیتاڵی لە بەڕێوەبردنی مامەڵەکاندا بەبێ دەستێوەردانی مرۆڤ.
هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شی راگه‌یاند: بە پشت بەستن بەوانەی سەرەوە، و بە مەبەستی گەیشتن بە ئامانجی بەرنامەی حکومەت لە چاکسازی و گۆڕینی سیستەمی دیجیتاڵی لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئامێرەکانی داهاتی غەیرە نەوتیه‌كان، بەرنامەیەکی دیجیتاڵی ورد و ورد ئەمڕۆ لە لایەن حکومەتەوە بە خێرایی پەسەند دەکرێت، و هەیە لەسەر بنەمای هەڵسەنگاندن و پشکنین و کۆکردنەوەی ئەلیکترۆنی بەبێ دەستێوەردانی ڕاستەوخۆی مرۆڤ و بەپێی سیستەمی دیجیتاڵی پێشکەوتوو بە شارەزایی نیشتمانی دروست و بە هاوکاری لەگەڵ کۆمپانیا گەورە جیهانییە دیجیتاڵییەکان جێبەجێ دەکرێن، ئەمە جگە لە شارەزایی ڕێکخراوی گەشەپێدان و بازرگانی نەتەوە یەکگرتووەکان بەتایبەتی لە کەرتەکانی گەشەپێدانی دیجیتاڵی لە دەروازە سنوورییەکان و گومرگی و باجەکاندا، بەم شێوەیە لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤ عێراق چووەتە ناو سەردەمی دیجیتاڵی پێشکەوتووی خێرا و دەبێت ڕاگەیاندنێکی فەرمی گەورە لەم بارەیەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد" گۆڕینی سیستەمی پارەدان و بڵاوکردنەوەی پەیوەندی دیجیتاڵی، دەستپێکردن بە کۆکردنەوەی حکومەتی دیجیتاڵی و کۆتاییهێنان بە پارەدانی گەورە و بچووک لە چوارچێوەی چالاکییە ئابوورییەکاندا، دەبێتە تاجی سەردەمی دیجیتاڵی نوێ بۆ عێراق، ئاماژەی بەوەشکرد کە "خێرابوونی بەکارهێنانی پارەی ئەلیکترۆنی". یەکێکە لە گەرەنتیەکانی کاری بانکی و سەلامەتی و یەکپارچەیی." ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ کەمبوونەوەی ئەوەی پێی دەوترێت (مەترسی نەختینەیی) لە سیستەمی بانکیدا بەهۆی زانینی ڕەوتی ڕۆژانە و باڵانسی ڕۆژانە بەبێ وەستان، ئەمەش وا دەکات بانکەکان مامەڵە لەگەڵدا بکەن (کارەکانی) داواکاری دراوی نەرم و نیان کە بەهۆی نەختینەیی یان پێشبینیکردنی لەدەستدانی کەم نابێتەوە، واتە بەبێ بەردەستبوونی زانیاریی پێویست بەهۆی دۆخی بەرزی نادڵنیایی. کە لە هەمان کاتدا و پێویستی خێراکردنی دارایی بۆ پشتگیریکردن لە چالاکییە ئابوورییەکان تێکدەدات.
جەختیشی کردەوە کەبێ گومان دیاردەکانی ئەم جۆرە هەموویان لە سیستەمی دیجیتاڵی بانکیدا نامێنن، هەروەها مەترسییەکانی نەختی نەختین کەم دەبێتەوە بەهۆی ئاستی بەرزی دڵنیایی لە ڕۆیشتنی ئەو پارانەی لە لایەن سیستەمی دیجیتاڵیەوە دابین دەکرێت لە مامەڵەکانی نێوان خەڵک لە لایەک و لە لایەکی دیکەوە خەڵک و بانکەکان لە چوارچێوەی بەڕێوەبردنی سیستەمێکی پارەدانی دیجیتاڵی کە زۆر بەڕێوەدەبرێت." وە شەفافیەتی دارایی و پێداویستییەکانی کەرتی بازرگانی ئابووری گەشەسەندوو دابین دەکات بەبێ ئەو گومان و دوودڵیانەی کە بەهۆی مەترسییەکانی نەختینەییەوە بەهۆی کەمی زانیارییەوە سەپێنراون. 
له‌كۆتاییدا وتی" پەیوەندییەک هەیە لە نێوان گشتگیری دارایی، واتە گەیاندنی خزمەتگوزارییە بانکییەکان بۆ لاوازترین چینەکانی کۆمەڵگەی ئابووری، لەگەڵ پەرەپێدانی پارەدانی دیجیتاڵی، بەو پێیەی جێگرتنەوەی پارەدانی دیجیتاڵی بریتییە لە فراوانکردن و بەرزکردنەوەی ژمارەی هەژماری بانکی، و کردنەوەی ئا هەژماری بانکی نوێنەرایەتی جەوهەری گشتگیری دارایی دیجیتاڵی دەکات، وەک چۆن لەگەڵ گەشەسەندنی بازاڕی پارەدان بەدی دەکرێت دیجیتاڵ لە عێراق: دیاردەی گەشەسەندنی دیاردەی کردنەوەی هەژماری بانکی لەم دواییانەدا بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش زیادی کردووە، ڕۆژانە دەیان هەزار هەژماری بانکی دەکرێنەوە و بە بەردەوامی، بەپێی ئەوەی کۆمەڵەی بانکە ئەهلیەکان چەند ڕۆژێک لەمەوبەر ڕایگەیاندووە، واتە سیستەمی بانکی عێراقی لە بزووتنەوەیەکی گۆڕانکاری و گەشەسەندنی خێرادایە هاوتەریب لەگەڵ و سەردەمی نوێی دیجیتاڵی بۆ عێراق، کە بنەماکانی لەلایەن بەرنامەی ئێستای حکومەت.