زێدان: بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان پێویستی بە ستراتیژییەكی تۆكمەی نیشتمانی هەیە

بەغدا - INA
سەرۆكی ئەنجوومەنی باڵای دادوەری، دادوەر فایق زێدان ئەمڕۆ شەممە دووپاتیكردەوە كە ڕووبەڕووبوونەوەی دیاردەی ماددە هۆشبەرەكان پێویستی بە پەرەپێدانی ستراتیژێكی تۆكمەی نیشتمانی هەیە كە سەنتەری لەسەر دامەزراندنی سیستەمێكی كاری یەكگرتوو لە نێوان دەسەڵاتی دادوەری و خزمەتگوزارییە ئەمنییەكاندایە.
دادوەر زێدان لە میانی وتارەكەیدا لە كۆنفرانسی ساڵانەی كە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی كاروباری ماددە هۆشبەرەكان و ماددە دەروونییەكانەوە ڕێكخرابوو، بەپێی بەیاننامەیەكی ئەنجوومەنی باڵای دادوەری كە بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) گەیشتووە و ڕایگەیاندووە : تا ئەم دواییانە مادەی هۆشبەر نەیدەكرد دووڕیانێكی كۆمەڵایەتی، تەندروستی، كولتووری، یان یاسایی لە وڵاتەكەماندا پێكدەهێنن كە عێراق دوور بوو لەم لیستە سەرژمێرییەكانی ماددە هۆشبەرەكان و بازرگانیكردنیان، بەڵام ئەو لایەنە نەرێنییانەی كە هاوڕێ یان دەرئەنجامی گەشەسەندنی كۆمەڵگا و دۆخی گۆڕانكاری و كراوەیی بەرهەم هێنران ئەو حاڵەتانەی كە ئەنجامەكانیان بووە هۆی بڵاوبوونەوەی دیاردەی ماددە هۆشبەرەكان بە شێوەیەكی مەترسیدار كە هەڕەشە لە ئاسایش و ئاشتی كۆمەڵایەتی دەكات.
ئاماژەی بەوەشكرد : تاوانەكانی ماددە هۆشبەرەكان لەنێو ئەو تاوانە كۆمەڵایەتیانەن كە لەبەردەم پێشكەوتن و گەشەسەندنی مرۆیی و ئابووری كۆمەڵگادا وەستاون، تاوانێكی نێودەوڵەتییە كە سنوورەكان دەبەزێنێت، ئەمەش وایكردووە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ ماوەیەكی زۆر هەوڵ و هاوكاری چڕتر بكاتەوە لە نێوان وڵاتان بۆ بەرەنگاربوونەوەیان و سنوورداركردنی بڵاوبوونەوەیان.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی : تاوانەكانی ماددە هۆشبەرەكان لەسەر ئاستی نیشتمانی بە شێوەیەكی جددی دەستیان كردووە بە زیادبوون و مەترسی و تەحەدای بۆ دەزگا ئەمنییە پەیوەندیدارەكان پێكهێناوە و لە كاتێكدا بازرگانیكردن بە ماددە هۆشبەرەكان و بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكان تاوانی زۆر گەورەن، تاوانەكانی هاوڕێیەتی یان لە ئەنجامی لێكەوتەكانیدا بوونەتە هۆی ئەوەی كە تاوانەكانی مادەی هۆشبەر لە ئاستی نیشتمانیدا بە شێوەیەكی جددی زیادبكەن.
تاوانی ڕاكێشانی نەوجەوانان بۆ بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكان یەكێكە لە تاوانە مەترسیدارەكان، كێشە كۆمەڵایەتییەكان بەهۆی كاریگەری ڕاستەوخۆیان لەسەر پێكهاتەی كۆمەڵایەتی و ئابووری كۆمەڵگا و تاك، و بەهۆی ئەو زیانە توندانەی كە دەیگەیەنن ئەوانەی كە بەكاریان دەهێنن یان بازرگانییان پێوە دەكەن و ئەم كاریگەرییانە لە بنەماڵەی بەكارهێنەر و ئەو كۆمەڵگایەی كە دەوریان داوە ڕەنگ دەداتەوە.
دادوەر جەختی لەوە كردەوە كە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم دیاردە مەترسیدارە پێویستی بە پەرەپێدانی ستراتیژێكی تۆكمەی نیشتمانی هەیە كە تەركیزەكەی بریتییە لە دامەزراندنی سیستەمێكی كاری یەكگرتوو لە نێوان دەسەڵاتی دادوەری و خزمەتگوزارییە ئەمنییەكانی پەیوەندیدار بە بەرەنگاربوونەوەی ماددە هۆشبەرەكان، كە لە پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییانەوە دەست پێدەكات كە بەهۆی بەكارهێنانی زانستی دادوەری لەیاسای دژە ماددە هۆشبەرەكان و ماددە دەروونییەكان ژمارە 50ی ساڵی 2017، كە لەلایەن كەسایەتییە سەرەكییەكانەوە دەقۆزرێتەوە و بازرگانان و خاوەن داراییەكانی بازرگانی ماددە هۆشبەرەكان چێژ لە بێ سزایی وەردەگرن، هەمواركردنەوەی یاسایی گونجاو بۆ ئەم یاسایە دەكەن، و ڕێوشوێنی پێویست دەخەنە بواری جێبەجێكردنەوە بۆ سنوورداركردنی بڵاوبوونەوەی بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكان لە ڕێگەی دووانەی (ڕێگریكردن و چارەسەركردن)، لە هەمان كاتدا دروستكردنی دامەزراوە تەندروستییە چارەسەرییەكان كە لەلایەن پسپۆڕانەوە بەڕێوەدەبرێن و سەرپەرشتی دەكرێن، لە هەمان كاتدا ڕۆڵێك دەدەن بە چالاكییە كۆمەڵایەتییەكان و دامەزراوە ئاینییەكان و ڕێكخراوەكان لە خۆپاراستن و چارەسەركردن و چاكسازیدا.
لە درێژەی بەیاننامەكەدا ووتیشی: لەلای خۆیەوە محەممەد شیاع سودانی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لە كۆنفرانسەكەدا وتارەكەی پێشكەشكرد، تیایدا ستایشی ئەو هەوڵە دادوەرییانەی كرد كە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم تاوانە دەدرێن، بەبیرهێنانەوەی شەهید دادوەر ئەحمەد خەساف، كە لەكاتی بەجێگەیاندنی ئەركە پیرۆزییەكانیدا هەستایەوە رووبەڕووی بەرەنگاربوونەوەی ئەم تاوانە بووە لە پارێزگای میسان.