بڕیارەكانی ئەنجومەنی وەزیران لە دانیشتنی ئاسایی خۆی

بەغدا - INA
سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران محەمەد شیاع سودانی ، لە میانی دانیشتنی ئەمڕۆ سێشەممەی ئەنجوومەنی وەزیران، ئاڕاستەی كرد، كە یارمەتییەكی دارایی بۆ ئەو خۆبەخشانە تەرخان بكرێت كە لە كاتی كاری خۆبەخشیدا تووشی ڕووداو دەبن، هاوكات ئەنجومەنەكە ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر زیادكردنی مووچەی ئەو فەرمانبەرە تەواوكاتییە بۆ 250 هەزار دینار، هەروەها بۆ دەركردنی پارێزگاری بەغدا لە كۆنتڕۆڵەكان بەمەبەستی گرێبەستكردن لەگەڵ مامۆستایانی ڕوسەفای دووەم.(مولحەق)، جگە لە دەركردنی بڕیاری تر.

نووسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران لە ڕاگەیەندراوێكدا كە بەدەستی ئاژانسی هەواڵی عێراقی  گەیشتووە: " سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران محەمەد شیاع سودانی سەرپەرشتی چل و نۆیەمین دانیشتنی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی كرد، كە لەو ماوەیەدا بارودۆخە سیاسییە گشتییە جیاوازەكان، خزمەت ، فایلە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان تاوتوێ كران، جگە لە بەدواداچوون. جێبەجێكردنی بەرنامەی حكومەت و پێشكەوتنەكانی لە چەندین بوار و لەسەر میحوەرە جیاوازەكانی ئەدای كاركردن.”
لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژە بەوەشكراوە، “بەبۆنەی ڕۆژی جیهانی خۆبەخشی، و وەك پێزانین بۆ ئەو هەوڵە بەنرخەی كە داویانە بۆ خزمەتكردنی وڵات و كۆمەڵگا و بە ئامانجی بڵاوكردنەوەی كلتوری كاری خۆبەخشی لە عێراق، سەرۆكوەزیران ئەمانەی خوارەوەی ئاراستەكرد:
1. پابەندكردنی هەموو وەزارەت و لایەنە حكومییەكان بۆ پێشكەشكردنی زۆرترین هەماهەنگی و ئاسانكاری بە خۆبەخشان و تیمەكانیان بۆ جێبەجێكردنی بەرنامەكانیان.
2. تەرخانكردنی كۆمەكی دارایی بۆ ئەو خۆبەخشانەی كە تووشی ڕووداوی هاتوچۆ دەبن لە كاتی كاری خۆبەخشیدا.
3. تەرخانكردنی خەڵاتێكی ساڵانەی نیشتمانی بۆ ئەو كەسانەی كە لە كاری خۆبەخشیدا نموونەیین.
4. ئەو وەزارەتانەی كە پێویستیان بە خۆبەخش هەیە، هەڵسن بە دامەزراندنی سەنتەری خۆبەخشی كە كار بۆ ڕێكخستنیان بكات لە چوارچێوەی بەرنامە و چالاكییەكانیاندا.

لە ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژە بەوە كراوە كە “ئەنجوومەنی وەزیران بڕیاریدا، لە بواری چاودێری كۆمەڵایەتیدا، پێشنیارەكانی ڕەشنووسی یاسای هەمواركردنی یەكەمی یاسای چاودێریكردنی خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان و پێداویستییە تایبەتەكان (38ی ساڵی 2013) پەسەند بكات، كەبریتی بوو لە زیادكردنی مووچەی فەرمانبەری فول تایم بۆ ٢٥٠ هەزار دینار، و دەسەڵاتدان بە ئەنجومەنی وەزیران بۆ دەستكاریكردنی مووچە لەكاتی پێویستدا. بە لەبەرچاوگرتنی تێبینییەكانی بەشی یاسایی لە ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران، و تێبینییەكان كە لە كاتی دانیشتنەكەدا پێشكەش كران.

لە درێژەی ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە، “بەمەبەستی تەواوكردنی چارەسەری كێشەی وانەبێژی ئازاد، ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر دەركردنی پارێزگاری بەغدا لە كۆنتڕۆڵ و ڕێنماییەكانی (٢ی ساڵی ٢٠٢٣) بە مەبەستی گرێبەستكردن لەگەڵ وانەبێژانی سێیەمی ڕوسەفە (هاوپێچ). ، كە ژمارەیان (20,666) وانەبێژن، بەمەرجێك لە پشكی پارێزگادا بن.” بەغدا لە مادەی 66ی یاسای بودجەدا ئاماژەی پێكردووە”.

لە درێژەی ڕاگەیەندراوەكەدا ئاماژەی بەوەیش كراوە، "لە بواری بەدواداچوون بۆ پڕۆژەكانی كەرتی تەندروستی و تەواوكردنی خزمەتگوزارییە تەندروستییەكان و چارەسەركردن، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا ئەمانەی خوارەوە پەسەند بكات: تەرخانكردنی وەزارەتی دارایی (192,827,599,908) دینار، تەنها سەد و نەوەد و دوو دینار". ملیار و هەشت سەد و بیست و حەوت ملیۆن و پێنج سەد و نەوەد و نۆ هەزار و نۆ سەد و هەشت دینار." بۆ وەزارەتی تەندروستی بۆ گرێبەستی واژۆكراو و بێ بودجە (گرێبەستی دەرمان و شۆردنی خوێن) بۆ تەواوكردنی تەرخانكردنی دەرمان و بەرزكردنەوەی ئاستی لە خزمەتگوزارییە پزیشكی و چارەسەرییەكان كە لە دامەزراوە تەندروستییەكان پێشكەش دەكرێن، بە پشتبەستن بە بڕگەكانی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی (١٣ی ساڵی ٢٠٢٣).”

ئاماژەی بەوەشكرد، " وەك بەدواداچوونێك بۆ لایەنی خزمەتگوزاری و تەواوكردنی خزمەتگوزارییەكانی شارەوانی لەو ناوچانەی نیشتەجێبوون كە بەدەست خراپی خزمەتگوزارییەوە دەناڵێن، ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر پێدانی دەسەڵات بە ئەمیندارییەتی بەغداد بۆ وەرگرتنی تۆڕی ئاوەڕۆ بۆ ئەو ناوچانەی كە خزمەت گوزارییان هەیە لە گەڵ ئەو ناوچانەی خزمەت گوزارییان نیە هەروەها ئەو ناوچانەی كە كشووكاڵین و جێبەجێ كراون لە لایەن هاوڵاتیانەوە لە قەزای زەورا (مەعامل) بەپێی شوێن و گەڕەكە نوێكراوەكان، بە مەرجێك خشتەی بڕەكان ئامادە بكرێت بۆ ئەو گەڕەكانەی كە پێویستە پەرەیان پێ بدرێت.
”.
ئاماژەی بەوەشكرد، "ئەنجوومەنی وەزیران، ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەوەی كە وەزارەتی دارایی بڕی (11,774,286,000)، تەنها یازدە ملیار و حەوت سەد و حەفتا و چوار ملیۆن و دوو سەد و هەشتا و شەش هەزار دینار، تەرخان بكات بوو بۆ ئەمیندارییەتی بەغداد بۆ پێداویستییە فریاگوزارییەكانی و چاككردنەوەی هێڵی گەیاندنی سەرەكی بەغداد (هێڵی بەغداد) فەرمانگەی ئاوی بەغداد لە یەدەگی فریاكەوتن، لەسەر بنەمای بڕگەكانی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی بۆ ساڵانی دارایی (2023 - 2024 - 2025)".

لە هەمان چوارچێوەی خزمەتگوزاریدا، هەر لە چوارچێوەی خزمەتگوزاریدا، ئەنجومەنەكە ڕاسپاردەی ئەنجومەنی وەزیرانی ئابووری ژمارە (20279) ی پەسەند كرد سەبارەت بە پڕۆژەی جێبەجێكردنی هێڵی سەرەكی لە وێستگەی حەبیبەوە بۆ پڕۆژەی چارەسەركردنی ئاوەڕۆ لە ڕۆستەمییە (هێڵی خەنسا) ، بەم شێوەیە:

1.    هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی ئەنجومەنی وەزیران (54ی ساڵی 2014) و (214ی ساڵی 2019).
2.    ڕەزامەندی دەربڕین بۆ لەخۆگرتنی ئەو پێكهاتەیەی كە لە نوسراوی وەزارەتی پلانداناندا جێگیركراوە لە 27ی ئابی 2023 وەك پڕۆژەیەكی نوێی سەربەخۆ لە چوارچێوەی بودجەی گشتی فیدراڵیدا بۆ ساڵی 2023، و ئەمیندارییەتی بەغداد بڕە پارەی تەرخانكردنی پڕۆژەكانی وەبەرهێنان بۆ ساڵی 2023 دەگوازێتەوە بە مەبەستی لەخۆگرتنی، بە مەرجێك كۆی تێچووی گشتی لە نێو خشتەی بودجەی گشتی فیدراڵیدا بۆ ساڵی 2024 داپۆشرێت، بەپێی ئەوەی لە یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی (13 ی ساڵی 2023) دا هاتووە.
لە درێژەی راگەیندراوەكە  هاتووە، " لە چوارچێوەی ڕاسپاردەكانی چاكسازی ئابووریدا، ئەنجومەنی وەزیران ڕاسپاردەی كۆنووسی كۆبوونەوەی ئەو تیمەی پەسەند كرد كە بە پێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (23408 لە 2023) پێكهێنرا و بریتییە لە هەمواركردنی بڕیاری یاسادانان.
(767ی ساڵی 1987) سەبارەت بە پڕۆژە یاسای بەخشینی پڕۆژەكانی گەشەپێدان لە باج و كرێ (هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری ئەنجومەنی فەرماندەیی شۆڕشی هەڵوەشێنراو 767ی ساڵی 1987) بۆ ئەوەی بەم شێوەیە بێت: 
1. سنوورداركردن (دیاریكردنی) چەمكی پڕۆژەكانی گەشەپێدان كە لە بڕیاری یاسادانان (767ی ساڵی 1987) و بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (167ی ساڵی 2010) دا هاتووە و ئەو پڕۆژانەی كە لە ڕێگەی قەرز و بەخشینەوە لە بودجەی گشتی فیدراڵیدا دابین كراون.
2. بڕیارەكە ئەو پڕۆژانە دەگرێتەوە كە دوای دەرچوونی ئەم بڕیارە ڕادەگەیەنرێن بەپێی ئەو لێكدانەوەیەی كە لە بڕگەی (1)ی سەرەوەدا ئاماژەی پێكراوە.
3. دەرچوونی لێخۆشبوون بۆ ئەو پڕۆژانەی كە بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (167ی ساڵی 2010) و لە بڕیاری یاسادانان (767) ی ساڵی 1987 وەرگیراوە و پێش دەركردنی ئەم بڕیارە واژۆكراوە".
. وەزارەتە تایبەتەكان بەیاننامەی نرخێنەر و ڕێڕەوی گۆڕانكاری پێشكەش بكەن بۆ ئەو ناكۆكیانەی كە ڕووبەڕووی جێبەجێكردنی پڕۆژەكانی حكومەت دەبنەوە وە لە پلانی وەبەرهێناندا هاتووە.
. بەیاننامەكان دەخرێنە بەردەم بەڵێندەرانی جێبەجێكەری ئەو پڕۆژانەوە بە مەبەستی جێبەجێكردنی بەهەمان نرخ، و بە چاودێری وەزارەتی تایبەتمەند.


. ئەگەر بەڵێندەرەكە داوای لێبوردنی كرد لە جێبەجێكردن لەبەر هەر هۆكارێك، ئەوە وەزیری تایبەتمەند دەسەڵاتی جێبەجێكردن بەدەردەكات لە شێوازەكانی گرێبەست و ڕێنماییەكانی جێبەجێكردنی بودجە.


. تێچووی بەربەستەكان زیاد دەكرێت بۆ تێچووی پڕۆژەكە (لە دەرەوەی بڕی یەدەگ و چاودێری و كۆنترۆڵ) بەبێ ئەوەی پێویستی بە ڕەزامەندی وەزارەتی پلاندانان و ئەنجومەنی وەزیرانی ئابووری بێت.


. ئەم بڕیارە بۆ ماوەی (6) مانگ جێبەجێ دەكرێت لەگەڵ ئاگاداركردنەوەی وەزارەتی پلاندانان لەوبارەیەوە.


لە ڕاگەیەندراوەكەدا جەخت لەوە كراوەتەوە كە “لە بواری چاودێریكردنی كەرتی وەبەرهێنان و هاندانی گەشەپێدانی ئابووری، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا ئەمانەی خوارەوە پەسەند بكات:
1- وەزارەتە لێهاتووەكان بەیاننامەی نرخدار و ڕێڕەوی گۆڕانكاری بۆ ئەو ململانێیانەی ڕووبەڕووی جێبەجێكردنی پڕۆژە حكومییەكان دەبنەوە كە لە پلانی وەبەرهێناندا هاتووە، دابین دەكەن. بۆت پیشان دەدرێت .
هەروەها لە كەرتی وەبەرهێناندا، ئەنجومەنەكە ڕاسپاردەی كۆنووسی پێنجەمین كۆبوونەوەی لیژنەی فەرمانی دیوانی (22432)ی ساڵی 2022ی پەسندكرد بە (پێداچوونەوەی ڕێكەوتنەكەی لەگەڵ لایەنی چینی و پێشنیاركردنی سیاسەتێك بۆ هەڵبژاردن و دیاریكردنی پڕۆژەكانی) ، بەم شێوەیەی خوارەوە:
داراییكردنی ئەو پڕۆژانەی كە لە خوارەوە ئاماژەیان پێكراوە لە هەژماری وەبەرهێنان لەسەر بنەمای تەوەری دووەم (ڕێككەوتنی عێراقی-چینی/ ا) لە یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی بۆ ماوەی سێ ساڵ، و پڕۆژەكان لەخۆ دەگرێت لەگەڵ تێچووە خەمڵێنراوەكانیان:
1 وێستگەی قودس: 1 212,500,000 دۆلار
2 وێستگەی قودس: 3 212,500,000 دۆلار
3 بەنزینخانەی ئەكاس: 106,250,000 دۆلار

ئەنجومەنەكە كۆمەڵێك پرس و دۆسیه لە بەرنامەی كارەكەیدا تاوتوێ كرد، و لەو بارەیەوە ئەم بڕیارانەی خوارەوەی دا:
یەكەم/ ڕەزامەندی دەربڕین لەسەر دەركردنی سیستەمی پسپۆرە ژینگەییەكان بۆ ساڵی 2023 كە لەلایەن ئەنجومەنی دەوڵەتەوە پێداچوونەوەی بۆ كراوە لەسەر بنەمای بڕگەكانی دەستوور و ماددەی (5) لە یاسای (1ی ساڵی 2020) یاسای هەمواركردنی سێیەم بۆ یاسای دەرچوونی پسپۆڕانی پزیشكی و تەندروستی (6 ی ساڵی 2023) بە ڕەچاوكردنی بۆچوونی فەرمانگەی یاسایی لە ئەمیندارییەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران.
دووەم/
1. ڕەزامەندی دەربڕین لەسەر لكاندنی پارچەی ژمارە (529/10 بەرتڵا) بۆ پارچە ژمارە (332) لە تەنیشت كڵێسای ئۆرتۆدۆكسی سریانی بارتێلا بەبێ جێگرەوە بۆ بەكارهێنانی لەلایەن كڵێسا و پاشكۆكانی.
2. بڕی ئەو پارەیەی كە لە بڕگەی (1) ی سەرەوەدا باسكراوە، بە قەرزی حكومەت دادەنرێت و بەپێی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی فیدراڵی ساڵی 2019 و بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی (23447ی ساڵی 2023) دەسڕێتەوە.

سێیەم/ ڕەزامەندی دەربڕین لەسەر پێدانی پێشینەی كاركردن بە كۆمپانیای جێبەجێكاری پڕۆژەی شەهیدانی نیشتەجێبوون لە پارێزگای میسان بۆ جاری دووەم بە بڕی (10,000,000,000) دینار، تەنها دە ملیار دینار، لەسەر بنەمای بڕگەكانی ڕێنماییەكان بۆ ئاسانكردنی جێبەجێكردنی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی كۆماری عێراق بۆ ساڵانی دارایی (2023-2024-2025).