ڕێکارەكانى جێبەجێکردنی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی و خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS)

به‌غدا-INA
ئەنجومەنی لە وەزیران چل و چوارەمین دانیشتنی ئاسایی خۆیدا، کە ئەمڕۆ سێشەممە بەڕێوەچوو، پاکێجێک لە ڕێوشوێنی جێبەجێکردنی تایبەت بە سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی و خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS) پەسەند کرد، کە حکومەت لە چوارچێوەی بەرنامەی خوێندنی وەزیراندا لە تەوەری چاکسازیی ئابووری و داراییدا لەخۆی گرتووە لەگەڵ پابەندکردنی هەموو لایەنەکانی حکومەت بەو کارە و ڕێوشوێنەکان ئەمانەی خوارەوەیان لەخۆگرتووە:

یەکەم:
1- جێبەجێکردنی ئەو پێداویستی و فەرمانانەی کە لەلایەن بانکی ناوەندیی عێراق و ئەمینداریەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران و دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکانەوە دەرچووە، بە شێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت لە تەواوکردنی خێرای جێبەجێکردنی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی، لەوانەش خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنیی (POS)، و بە پێچەوانەوە لێپرسینەوە لەو کەسانە دەکرێت کە دواکەوتوون بەگوێرەی یاسا.
2- بەکارهێنانی کەرەستەکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی لەلایەن لیژنەکانی کڕین و لیژنەکانی جێبەجێکردنی ئەمینداریەتەوە، بە مەرجێک دەبێت سەرجەم کارەکانی پارەدان لەدوای (6) مانگ لە بەرواری دەرچوونی ئەم بڕیارەوە ئەنجام بدرێت..
3- دانانی پاداشت و هاندان و قازانجی ساڵانە و کرێی کاتی زیادە کە دەدرێت بە فەرمانبەران و ئەوانەی بۆ خزمەتگوزاری گشتی ڕاسپێرداوەن، بە ڕێژەیەک کە لە (20%) کەمتر نەبێت لە هەژمارە بانکییەکانیان، بە مەرجێک کە تەنها بۆ پارەدانی ئەلیکترۆنی بەکاربهێنرێن و ناتوانرێت بە کاش وەربگیرێت.
4- پشت بەستن بە سیستەمی زانیاری دارایی و ژمێریاری بۆ لایەنە داراییەکانی خەرجی و داهات، بە شێوەیەک کە بەشدار نەبێت لە ئاسانکردنی بەکارهێنانی ڕێگاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی و کۆکردنەوەی ئەلیکترۆنی.

دووەم: بانکی ناوەندی عێراق هەموو ڕێوشوێنێک دەگرێتەبەر بۆ پشتگیریکردن لە جێبەجێکردنی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی، لەوانەش خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS) بەگوێرەی یاسا، و ئەمانە لە خۆ دەگرێت:
1- هەماهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ ئەوەی ڕۆڵێکی کاریگەر ببینێت لە پشتگیریکردنی پڕۆژەکانی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی و داڕشتنی ستراتیژی نیشتمانی بۆ پارەدان و زاڵبوون بەسەر ئەو بەربەستانەی کە ڕووبەڕووی کاری سوودمەندانی ئەم سیستەمانە دەبنەوە.
2- لیستکردنی هەموو ئەو خزمەتگوزارییانەی کە پێشکەش دەکرێن و جۆرەکانیان و بڕەکانی و کرێی کۆکراوە لە هاوڵاتیان، جگە لە ژمارەیەک مامەڵە بۆ هەر یەکێک لەو خزمەتگوزارییانەی کە پێشکەش دەکرێن، هەروەها دانانی سیاسەتی نرخی کرێ بۆ خزمەتگوزارییەکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی بۆ ئەو بڕە پارەیەی کە کۆکراوەتەوە بۆ بەرژەوەندی دامەزراوە حکومییەکان، بەپێی نوسراوی ئەمیدارییەتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران لە 14 ئەیلوولی 2023.
3- ڕێکخستنی وۆرکشۆپ، كه بانکەکان وکۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی و یەکێتییەکانی ژووری بازرگانی سەندیاکانی خاوەن پێداویستییە تاینەتەکان لە خۆ بگرێت، بۆ پێشکەشکردنی بیرۆکە و پێشنیارەکانیان لە بواری دابینکردنی هاندەر و ئاسانکاری کە دەتوانرێت لە سەرخستنی پڕۆژەکەدا پشتی پێ ببەسترێت و پێشکەشی بڕیاردەران بکرێت.
4- تەواوکردنی هەڵسەنگاندنی کۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی بەگوێرەی ئەو پێوەرانەی بۆ ئەم مەبەستە دانراون و دیاریکردنی شوێنی مۆڵەتەکەیان بەپێی ئەنجامەکانی هەڵسەنگاندن.
5- خێراکردن لە تەواوکردنی خوێندنی ئەو داواکارییانەی کە لەلایەن کۆمپانیا نوێیەکانەوە پێشکەش کراون، و خوازیارن بچنە ناو بازاڕەوە و خزمەتگوزاری پێشکەش بکەن بەپێی پێوەرە دیاریکراوەکان، بۆ دڵنیابوون لە ڕاکێشانی کۆمپانیا هۆشیارەکان لەم بوارەدا و برەودان بە بنەمای پێشبڕکێ بۆ بەدەستهێنانی دابینکردنی باشترین خزمەتگوزاری بە هەرزانترین نرخ بۆ هاوڵاتیان.
6- تەواوکردنی ڕێوشوێنەکانی دیاریکردنی باجی پەیوەست بە پرۆسەکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی، بەپێی سروشتی بازرگانی و بڕی کۆکراوە بۆ هەردوو کەرتی گشتی و تایبەت، کە لە 15 ی کانوونی یەکەمی 2023 درەنگتر نەبێت.

سێیەم: بانکی ناوەندی عێراق هەموو بانکەکان ناچار دەکات هەموو ڕێوشوێنێک بگرنەبەر بۆ پشتگیریکردنی جێبەجێکردنی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی، لەوانە خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS) ، ئەمانە لە خۆ دەگرێت:
1- ئاسانکردنی ڕێوشوێنەکانی کردنەوەی هەژماری بانکی بۆ هاوڵاتیان و خاوەن کارە بازرگانییەکان و پیشەکان، و لێکۆڵینەوە لە ئەگەری کرێی کردنەوەی هەژمارەکە و دەرکردنی کارت (بەخۆڕایی یان بە نرخێکی کەم)، و هاوکاریکردن لەگەڵ هەموو بانکەکان بۆ بەخشینی ئاسانکاریی کرێدیتی کورت یان مامناوەند بۆ خاوەن بەرژەوەندییەکان بە شێوەیەک کە دڵنیا بێت لە سوود وەرگرتن لە بوونی هەژمارەکانیان و هاندانیان بۆ بەکارهێنانی پارەدانی ئەلیکترۆنی.
2- پشت بەستن بە خزمەتگوزاری نووسینگە بانکییەکان جگە لە لقەکان و گواستنەوە بۆ زانکۆ و پەیمانگاکان و ناوەندەکانی بازاڕکردن و ناوەندە بازرگانییەکان و هتد، بە مەبەستی هاندانی کردنەوەی هەژماری بانکی بۆ کڕیاران و دابینکردنی کارتی ئەلیکترۆنی (بەخۆڕایی یان بە نرخێکی کەم).
3- لێکۆڵینەوە لە ئەگەری لەخۆگرتنی ئەو پارە دانراوانەی کە لە کردارە ئەلیکترۆنییەکان دروست دەبن، و بڕێکی دیاریکراو تێدەپەڕێنێت و بۆ ماوەیەکی دیاریکراو  دەمێنێتەوە، وەک پاشەکەوت کە بەپێی ئەو پارەیە هەندێک سوودی پێدەدرێت..
4- ناچارکردنی بانکەکان و کۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی بۆ دابینکردنی بەرنامەیەکی ئەلیکترۆنی (خۆڕایی) لەسەر مۆبایل، ڕێگە بە کڕیارەکان بدات بۆ پارەدان لە ڕێگەی تەلەفۆنەوە، و ئاگەداری  باڵانسی و مامەڵە داراییەکانیان بن، و ڕاپۆرت ئامادە بکەن لەسەر حسابی پارەدانی پەیوەندیدار بە سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنیەوە، لەوانە خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS).
5- گرتنەبەری ڕێوشوێنی گونجاو سەبارەت بە گرێبەستە قۆرخکارییەکان کە لەگەڵ کۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنیدا ئەنجام دەدرێن، بۆ دڵنیابوون لە پابەندبوون بە یاسای پێشبڕکێ و ڕێگریکردن لە قۆرخکردن ژمارە 14ی ساڵی 2010.
6- چڕکردنەوەی هەڵمەتی هۆشیاری میدیا بۆ هاوڵاتیان دەربارەی سوودەکانی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی و چۆنیەتی بەکارهێنانی، لەوانە خاڵەکانی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS) ، بە هەماهەنگی نێوان بانکەکان و کۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی.
7- ناچارکردنی کۆمپانیاکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی بۆ دابینکردنی سەنتەری خزمەتگوزاری بەشداربوان بە درێژای هەموو ڕۆژ، بۆ ئاسانکردنی کارەکانی پارەدان و چارەسەرکردنی دەستبەجێی کێشەکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی.

چوارەم: وەزارەتی پەیوەندییەکان و دەستەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییەکان هەریەکەیان بەگوێرەی کارەکانی خۆی ئینتەرنێت بە نرخێکی گونجاو دابین بکات بۆ هەموو ماڵپەڕە بازرگانییەکان و دڵنیابوون لە پشتیوانیکردنی بازرگانی ئەلیکترۆنی و هاوکاتکردنی داتا و مامەڵە بازرگانییەکان بە خێرایی پێویست.

پێنجەم: ناچارکردنی دامەزراوە پەروەردەییە تایبەتەکان و زانکۆکان و کۆلێژە تایبەتەکان و وێستگەکانی پێدابی سووتەمەنی و سەنتەر و دوکانەکان بە هەموو جۆرەکانیەوە، چێشتخانەکان و دەرمانخانەکان و کلینیکی پزیشکی تایبەت، فرۆشگاکان و دەروازەکانی بازاڕکردنی بەکۆمەڵ و فرۆشتن، هەروەها ئەو کەسانەی کە پێویستیان بە پارەدان هەیە لە سنوورەکانی ئەمیندارییەتی بەغداد و ناوەندەکانی پارێزگا و قەزاکان لە سەرانسەری عێراقدا، پێویستە کەمترین بڕی وەرگرتنی پارە هەبێت لە ڕێگەی سیستەمی خاڵی فرۆشتنی ئەلیکترۆنی (POS) ەوە دوای ئەوەی لەلایەن لایەنە کەرتییە پەیوەندیدارەکانەوە دیاری دەکرێت و پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیرانی ئابووری بکرێت وەک مەرجێک بۆ نوێکردنەوەی مۆڵەتی کار یان مۆڵەتی کارکردن بۆ ئەنجامدانی پیشەکە.

شەشەم: دەبێت دەزگا حکومییە پەیوەندیدارەکان هەموو خاوەن چالاکییە بازرگانییەکانیان ناچار بکەن کە قەوارەکانیان لە تۆماری بازرگانیدا تۆماربکەن و ئەو کەسانەی کە پیشەگەرن لە لای لایەنە کەرتییە تایبەتەکان تۆمار بکرێن، لەگەڵ داواکردنی کردنەوەی هەژمارێکی بانکی وەک یەکێک لە پێداویستییەکانی تۆمارکردن یان مۆڵەتدان بە پیشەکە.

حەوتەم: وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی/ بەشی خانەنشینی و بیمەی کۆمەڵایەتی بۆ کرێکاران کۆمپانیاکان ناچار بکات کە بڕی بیمەی کۆمەڵایەتی بۆ کارمەندەکانیان بدەن لە ڕێگەی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنییەوە.

هەشتەم: پێویستە دەزگا حکومییەکان پارەی زیادە بسەپێنن بە ڕێژەیەک کە لە (5%) زیاتر نەبێت لە بەهای کاڵا و خزمەتگوزارییەکان لە مامەڵەی کاشدا، بە بەراورد لەگەڵ ئەوانەی کە لە ڕێگەی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنییەوە کۆدەکرێنەوە، بۆ هاندانی هاوڵاتیان بە مەبەستی بەکارهێنانی سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی لەجیاتی پارەدانی کاش.

نۆیەم: ئەم بڕیارە لە 1ی کانوونی یەکەمی 2023 جێبەجێ دەکرێت.