ساڵی یەكەمی حكومەت... دەستكەوتی بێ وێنە لە بەرەنگاربوونەوەی هەژاری و دۆسیەی پاراستنی كۆمەڵایەتی

بەغداد - INA
حكومەتی سەرۆك وەزیران محەمەد شیاع سودانی، دۆسیەكانی بەرەنگاربوونەوەی هەژاری و پاراستنی كۆمەڵایەتی، لەنێو ئەولەویاتەكانی پلاتفۆرمی وەزاریەكەیدا داناوە، بە پاڵپشتیكردنی گروپە هەژار و بێدەسەڵات و كەم داهاتەكانی هاوڵاتیان.
بە مەبەستی زانینی دیارترین دەستكەوتەكانی بەرنامەی حكومەت لەم دوو دۆسیەیەدا لە ماوەی یەك ساڵی تەمەنی حكومەتدا، كە ئاژانسی هەواڵی عێراقی ئەنجامدا، ئامارێكی گشتگیر لە ئەدای حكومەت، كە هەنگاوە جێبەجێكارییەكانی بەرنامەی حكومەت و ئەنجامە بەدەست هێنراوەكان دەگرێتەوە، ڕەنگە دیارترینیان بەرزكردنەوەی كارایی تۆڕی چاودێری كۆمەڵایەتی و بە ئامانجگرتنی گروپە لاواز و هەژارەكان و خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان بێت، ئەوە جگە لە پاڵپشتیكردنی سندوقی گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی، چاكسازی و باشتركردنی پێكهاتەكانی كۆبونی خۆراك، و پاڵپشتیكردنی هەمواركردنەوەی یاسایی بۆ بەرزكردنەوەی كاریگەریی پاراستنی كۆمەڵایەتی و بەرەنگاربوونەوەی هەژاری، هەروەها بەئامانجكردنی ناوچە و پێكهاتەكانی هەژاری فرەڕەهەند و فراوانكردنی ڕووماڵكردنی كرێكارانی كەرتی تایبەت بە بیمەی كۆمەڵایەتی.


رێكارەكانی جێبەجێكردن
ڕێوشوێنە جێبەجێكارەكان بریتی بوون لە دابەشكردنی سەبەتەی خۆراكی تایبەت لەنێو ئەو كەسانەی كە یاسای چاودێری كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە، بە وشەسازییەكی فراوانتر جیاواز لە سەبەتەی كۆبوونی خۆراك، ئەمە جگە لەوەی لە ساڵی 2023دا كۆی گشتی 4 ملیار دۆلار بۆ ڕێوشوێنی بەرنگاربوونەوەی هەژاری تەرخانكرا، هەروەها حكومەت دەستیكرد بە گەورەترین ئۆپەراسیۆنی توێژینەوەی كۆمەڵایەتی بە بەشداری 2800 توێژەری كۆمەڵایەتی، بۆ لەخۆگرتنی 1.8 ملیۆن خێزان  كە داوای پاراستنی كۆمەڵایەتییان كردووە، و داخڵكردن و وەرگرتنی داتای زیاتر لە 750 هەزار خێزانی تەواو كرد كە لە تۆڕی پاراستنی كۆمەڵایەتیدا ، ئەمە جگە لە سەبەتەی خۆراك بۆ نزیكەی 7 ملیۆن هاوڵاتی بۆ ئەوانەی یاسای پاراستنی كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە، بە ئامانجی پاراستنی 10 ملیۆن هاوڵاتی كە لە ژێر هێڵی هەژاریدا پۆلێنكراون .
لەم ڕووەوە ئەنجامەكانی سەرژمێری دەریانخست كە حكومەت سندوقێكی بۆ پاڵپشتیكردنی هەژارترین پارێزگاكان لە یاسای بودجەدا جێگیركردووە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەژاری فرەڕەهەند، هەروەها هەڵگرتنی ستراتیژیی كەرەستەی سەبەتەی خۆراكی مسۆگەر كردووە بە بەدەستهێنانی خۆبژێوی لە بەرهەمە دانەوێڵە ناوخۆییەكان، جگە لە وەرگرتنەوەی بڕە پارەكان لە 80 هەزار سەرپێچیكاری تۆڕی پاراستنی كۆمەڵایەتی، كە بڕی زیاتر لە 170 ملیار دینارە.
هەروەها ڕێوشوێنی جێبەجێكردنەكان بریتیبوون لە پاڵپشتیكردنی پڕۆژە بچووكەكان، دەستپێكردنی 20 هەزار قەرز لەنێو ئەوانەی چاودێری كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە، هەروەها پەسەندكردنی دانانی 500 هەزار دینار وەك كەمترین مووچەی خانەنشینی بۆ كرێكارانی كەرتی تایبەت و تێكەڵاو كە بیمە دەیگرێتەوە، ئەوە جگە لە خۆگرتنی 8400 خێزانی ئاوارەبوو بەهۆی بیابانبوون بە كەرەستەی فریاگوزاری و یارمەتییەكان، تەرخانكردنی 1%ی داهاتەكانی غەرامە و ڕسومات بۆ پاڵپشتیكردنی سندوقی فریاگوزاری كۆمەڵایەتی، تەرخانكردنی یارمەتییە نەختینەكان بۆ خوێندكارانی قوتابخانە و كۆلێژ و منداڵانی خێزانە هەژارەكان بۆ ڕێگریكردن لە میراتی هەژاری لەناو خێزانەكەدا، هەروەها دەستپێكردنی خزمەتگوزاری ئەلیكترۆنی "چەترەكەم" بۆ بەشداریكردن لە چاودێری كۆمەڵایەتیدا.
لەلایەكی دیكەوە ڕێكارەكانی جێبەجێكردن بریتی بوون لە پەسەندكردنی ڕەشنووسی یاسای هەمواركردنەوەی یەكەمی یاسای پاڵپشتیكردنی پڕۆژەی داهاتی بچووك ژمارە (10ی ساڵی 2012) و تەرخانكردنی بڕی 400 ملیار دینار بۆ قەرزی ئاسانكار و پڕۆژەی داهاتی بچووك، ئەمە جگە لە دەركردنی سیستەمی سندوقی ئاوەدانكردنەوە بۆ هەژارترین پارێزگاكان و وەرگرتنی نەخۆشانی منداڵانی تووشبوو بە نەخۆشی شەكرە لە یارمەتی پاراستنی كۆمەڵایەتی، و هەژماركردنیان وەك تاكی خوار هێڵی هەژاری، و  هەروەها دابینكردنی نەختینەی دارایی بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستانی عێراق، و توانای پێدانی مووچەی فەرمانبەران ، ئەوانەی چاودێری كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە، و خانەنشینەكان تا وەزارەتی دارایی فیدراڵی یەكلاكردنەوەی دارایی تەواو دەكات، دیاریكردنی ڕێژەی دابەشكردنی یەكەكانی نیشتەجێبوون كە وەزارەتی ئاوەدانكردنەوە و نیشتەجێكردن جێبەجێی دەكات بەسەر گروپە كۆمەڵایەتییەكان (شەهید، ئاوارە، قوربانیانی تیرۆر، بێوەژن، كەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت، هاوڵاتییەك فەرمانبەر نەبێت، فەرمانبەری دەوڵەت)، بەپێی ڕێژەی دیاریكراو و تەواوكردنی پەیوەندی تۆڕ لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە و هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی خوێندنی باڵا بۆ دابینكردنی پارەیی خوێندكارانی ئەو خێزانانەی كە پاراستنی كۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە.


ئامار و ژمارەكان
بەدواداچوون بۆ ئەو ژمارە و ئامارانەی لە لایەنی پاراستنی كۆمەڵایەتی خراوەتەڕوو، لە بەدواداچوونەكانی هەڵسەنگاندندا دەركەوتووە كە وەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی (686 هەزار و 971) هەزار خێزانی بە پاراستنی كۆمەڵایەتی لە پێنج وەجبەدا لەخۆگرتووە، جگە لە ئامادەكردنی 41 ملیۆن سەبەتەی خۆراك بۆ خێزانەكان كە پاراستن دەیانگرێتەوە، و بە گشتی 5.6 ملیۆن كەس دەگرێتەوە بە سەبەتەی خۆراك و پاراستنی كۆمەڵایەتی.
هەروەها تەواوكردنی توێژینەوەی كۆمەڵایەتی بۆ 1.9 ملیۆن خێزان بە مەبەستی لەخۆگرتنی ئەو كەسانەی كە مەرجەكانی پاراستنی مووچەیان تێدایە، كەمكردنەوەی كرێی خوێندنی كۆلێژەكانی ئێواران بۆ منداڵانی ئەو خێزانانەی كە پاراستنی كۆمەڵایەتییان دەیانگرێتەوە بە ڕێژەی 50٪، جگە لە تەرخانكردنی 100 ملیار دینار قەرز، بۆ لەخۆگرتنی سوودمەندانی پاراستنی كۆمەڵایەتی كە دەتوانن كار بكەن بۆ كەمكردنەوەی ڕێژەی هەژاری و گرتنەخۆی 46 هەزار ئاوارە لە كەمپەكانی ئاوارەكان لەگەڵ پاراستنی كۆمەڵایەتی.
سەبارەت بە كارەكانی دەستەی خاوەن پێداویستیە تایبەتەكان، ئامارەكان دەركەوتووە كە لە پرۆگرامی حكومەتدا بریتی بووە لە خستنەڕووی (261,607) لە موچەی ئەو كەسەی بە تەواوی دیاریكراوە، لەخۆگرتنی (1,071) خاوەن پێداویستی تایبەت لە كورسی قوتابخانەكان، و وەرگرتنی (1640) ئۆتۆمبێلی خاوەن پێداویستی تایبەت كە لە باج دەرچوون، و هێنانەكایەی هەمواركردنەوەی یاسای خاوەن پێداویستییە تایبەتەكان ژمارە 38ی ساڵی 2013 بۆ ئەنجومەنی نوێنەران، و كشانەوەی بۆ ئەمینداریەتی گشتیی ئەنجومەنی وەزیران بە مەبەستی هەمواركردنەوەی.