ڕاوێژکاری دارایی سەرۆک وه‌زیران ئەولەویەتەکان بۆ چاکسازی لە سیستەمی بانکی و مەرجەکانی بەدیهێنانی دیار ده‌كات

به‌غدا-INAـ نەسار الحج
ئەمڕۆ دووشەممە، ڕاوێژکاری دارایی سەرۆکی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران، مەزهەر محەمەد ساڵح، ئەولەویەتەکان بۆ چاکسازی لە سیستەمی بانکی و مەرجەکانی بەدیهێنانی دانا، هاوکات ئاماژەی بەوەدا کە 85%ی دابینکردنی دراو لە دەرەوەی سنووڕی بانکییە.
ساڵح بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA)ی ڕاگەیاند: "ئەرکی بنەڕەتی سیستمی بانکی بریتییە لە قەرزی بانکی یان پێدانی قەرز و لەسەر بنەمای لیڤەرێکی بنەڕەتییە کە ئامانج لێی ڕاکێشانی پارەی کۆکراوە لە دەرەوەی سیستەمی بانکی و خستنە ناو کەناڵە بانکییەکانەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد" ئەمەش بە هاندانی کارگه‌ری گشتی لەگەڵ یەکەکانی بانکی بە شێوەیەکی نەرم و ئاسان بە متمانەی بەرزەوە ئەنجام دەدرێت، هەروەها بە دابینکردنی ئامرازی سەرنجڕاکێش کە لەلایەن بانکەکانەوە بۆ خەڵک دابینکراوە بۆ کردنەوەی هەژماری وەبەرهێنان بە شێوەیەکی زۆر سادە لە بەرامبەر دابینکردنی سوودی هاندەرانە و تایبەتمەندییەکان بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنانەکان."
ناوبراو له‌درێژەی قسەکانی دا و وتی: بە پشتبەستن بەوانەی سەرەوە، چاکسازی بانکی دەتوانێت ڕۆڵی کاریگەر خۆی بگێڕێت لە گەڕان بەدوای میکانیزمی ئاسانی بانکیدا کە یارمەتیدەرە لە هەمان کاتدا بۆ بەهێزکردنی چالاکیی قەرز یان بەخشینی قەرز، و بەردەوام بێت لە دابینکردنی دارایی چالاکییە ئابوورییەکان بە شێوەیەکی فراوانتر بەبێ ئەوەی تووشی کۆسپ بێت لە نەختینەیی بانکیدا."
جەختیشی لەوە کردەوە کەئەمە ئامانجی چاکسازی بانکی ناوەندی لە گەیشتن بە قەرزی ئاسان و کەم مەترسی، لە ڕێگەی بەردەستبوونی میکانیزمی چاکسازی کە توانای ڕێکخستنی ڕۆیشتنی پارەی هەبێت لەناو سیستەمی بانکی و گواستنەوەیان لە یەکە زیادە ئابوورییەکان (پاشکەوت و کۆکراوە، پاشان مەترسییەکانی نەختینەیی بەس لە ڕێگەی کارەکانی قەرز یان قەرزکردنەوە دەگوازرێنەوە بۆ یەکەکانی کورتهێنانی دارایی کە بەدوای بەدەستهێنانی داراییدا دەگەڕێن بۆ ئەنجامدانی چالاکییە وەبەرهێنان و ئابوورییەکان.
ئاماژەی بەوەشکرد، “ئەو کێشە بنەڕەتییەی کە سیستەمی بانکی بەدەستیەوە دەناڵێنێت، و ئاواتەخوازی چاکسازی لەو سیستەمەدا، لەم پرسیارەی خوارەوەدایە، کە بریتییە لە: چۆن بانکەکان دەتوانن هاوکێشەی کۆکردنەوە پێچەوانە بکەنەوە کە بە مانەوەی گشتی نزیکەی ٨٥%ی  دراوی دەرچوو، کە هێشتا لە شێوەی باڵانسی کۆکراوە لە دەرەوەی سیستەمی بانکیدایە و بە باڵانسی ناچالاک و بەکارنەهێنراو دادەنرێت کاریگەرە، و هیچ خزمەتگوزارییەکی گرنگ پێشکەش بە ئابووری نیشتمانی ناکات، و هەندێکیان بە قەرزی زۆر بەرزی ڕیبا کاردەکەن مەترسییەکان.
ئەو پێی وابوو بۆیە یەکێک لە ئەولەویەتەکانی چاکسازی بانکی کارکردنە بۆ پێچەوانەکردنەوەی هاوکێشەی کۆکردنەوە بۆ ئەوەی ببێتە هاوکێشەی پاشەکەوت لەگەڵ زیادەی پارەی گشتی کە لە شێوەی وەبەرهێنانی بانکی سەلامەتدا دەڕژێت، ئەمەش پێویستی بەوەیە کە بانکەکان کێبڕکێ بکەن بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنان وقەرزکردن بەپێی مەرجەکانی بەڕێوەبردنی بانکی کە بانکەکان دەبێت کاریان لەگەڵدا بکەن بەبێ گوێدانە ئەوەی کە ئایا حکومی یان تایبەت.
ڕاوێژکارەکەی سەرۆکی حکومەت لە درێژەی قسەکانیدا"بۆیە بنەماکانی چاکسازی بانکی ئەوەیە کە بانکەکان بە دوای ئامرازی گونجاو و کاریگەر و کاریگەردا بگەڕێن کە خەڵک ڕابکێشێت بۆ کردنەوەی هەژماری بانکی، چونکە هەژماری بانکی یەکێکە لە بنەماکانی گشتگیری دارایی و هاندانی تاک. لە هەموو بەشەکان بۆ دانانی پارەی بانکی، و بە هاندانی ئامرازەکان ئەولەویەت بۆ وەبەرهێنەر کە بەدەست بهێنرێت بریتییە لە قەرزی بانکی یان ئاسانکاری بانکی کاتێک پێویست بێت پێش ئەوانی تر، بۆ دڵنیابوون لەوەی کە خەڵک هاندەدرێن بۆ دانانی دوو پارەدان.
ئاماژەی بەوەشکرد، "سیستەمی بانکی هێشتا مامەڵە لەگەڵ تەنها 15%ی ئەو بارستە دراوییە دەکات کە تا ئەمڕۆ لە سووڕانەوە دەرچووە، کە پێی دەوترێت دزەکردنی پارە لە دەرەوەی سیستەمی بانکی، و یەکێکە لەو نیشاندەرە بنەڕەتیانەی کە چاکسازی بانکی لێیەوە دەستپێدەکات.
ئاماژەی بەوەشکرد" ئەولەویەتەکانی چاکسازی بانکی بەدی دێت لە دابینکردنی توانای کێبڕکێ لەڕێگەی بردنەوەی وەبەرهێنانی گشتی لەڕێگەی ئاسانکاری بۆ ڕێکارەکانی دانانی پارەی کاش و دروستکردنی کەشێکی کاریگەر بۆ دڵنیابوون لەوەی کە پارە دانراوەکان بەپێی یاسا پارێزراون و کە کۆمپانیای گەرەنتی وەبەرهێنانی عێراقی ئەو پارێزەری سەرەکی پارە دانراوەکان لە بەرامبەر مەترسییەکانی بانکی.
  ئاماژەی بەوەشکرد“ ئامانجی یەکەم و کۆتایی چاکسازی لە سیستەمی بانکیدا دەمێنێتەوە لەسەر بنەمای خێرا پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە بانکییە ئاسانکراوەکان بۆ چالاکییە ئابوورییەکان بە بەرزترین ئاستی ئاسانکاری، جگە لە پێشکەشکردنی هاندانێکی ئەرێنی بۆ خەڵک بە مەبەستی دانانی پارە، جا چ لەگەڵ هاندانی سوودی بانکی یان ئاسانکاری (ئاسان و سەلامەت) شێوازی دانان و کشانەوە بۆ پارەکانیان، جگە لە بەدەستهێنانی قەرزپێش ئەوانی تر.
هه‌روه‌ها راگه‌یاند" ئەو چاکسازییە گشتییەی بانکی کە ئێمە چاوەڕێی دەکەین پێویستی بە گەڕان بەدوای ئامرازەکاندا هەیە کە توانای گواستنەوەی پارە لە یەکەکانی زیادە کە سامانی نەختینەیی کۆدەکەنەوە (خەڵکی گشتی) بەرجەستە بکات، کە زۆربەیان بێکارن و کۆدەکرێنەوە، بۆ ئەوەی بگوازرێنەوە بۆیان ئەو هێزە وەبەرهێنانانەی کە بەدوای پارەدا دەگەڕێن بۆ تەواوکردنی خولی داهاتی نیشتمانی و بەشداریکردن لە گەشەی ئابووری لە ڕێگەی پێدانی قەرز و ئەنجامدانی چالاکیی بەرهەمهێنانی ڕاستەقینە کە پێویستە بۆ بەردەوامبوونی گەشەپێدان، کە لە هەمان کاتدا پێویستی بە دارایی بانکی بەردەوام هەیە لەگەڵ چاکسازییەکانی بانکی وەک پێشمەرجێک.