نەوت: 30 پڕۆژەی دیكه‌ی لە چوارچێوەی پاشکۆی گه‌ڕی پێنجەم و شەشەمی مۆڵەتدان ده‌بێت

به‌غدا- INAـ  حەسەن ئەلفواز
ئەمڕۆ یەکشەممە، وەزارەتی نەوت وردەکارییەکانی پڕۆژەی تەواوکەری خولی پێنجەم و شەشەمی مۆڵەتپێدانی ڕاگەیاند، هاوکات هەنگاوی قەرەبووکردنەوەی یەدەگی کەمبووی نەوت و غازی پشتڕاستکردەوە.
بەسم محمد خودەیر، یاریدەدەری ئەمینداری وەزارەتی نەوت بۆ کاروباری دەرهێنانی نەوت، لە وتارەکەیدا لە یەکەمین کۆنفرانس و پێشانگای نێودەوڵەتی عێراق بۆ پڕۆژە نەوتییەکان و گەشتە مۆڵەتپێدراوەکان، کە پەیامنێری ئاژانسی هەواڵی عێراقی (INA) ئامادەی بوو: “وەزارەتەکە کۆمپانیای نەوت و سەرجەم کۆمپانیاکانی حەز دەکەن پاڵپشتی سەرجەم پڕۆژەکانی گەشەپێدان لە وڵاتدا بکەن بۆ بەدەستهێنانی وەبەرهێنانی گونجاوی سامانی وڵات لە نەوت، گاز، سامانە سروشتییەکان، بەکارهێنانی وزەی پاک، ڕەخساندنی هەلی کاری زیاتر بۆ هێزی کاری نیشتمانی، جگە لەوەش بۆ زیادکردنی قەبارەی وەبەرهێنان لە کەرتی نەوت و وزە، بەتایبەتی لە پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری، گەڕان و وەبەرهێنان لە غاز، داخستنی فایلە سووتاوەکەی غاز، هەروەها زیادکردنی توانای بەرهەمهێنان، نۆژەنکردنەوەی ژێرخانی ئابووری، و باشترکردنی بارودۆخی ژینگەی کاری نەوت لە… هێڵ لەگەڵ گەشەپێدانی جیهانی.
ئاماژەی بەوەشکرد، "جەخت دەکەینەوە لە هەوڵی بێوچان بۆ تێپەڕاندنی هەموو ئاستەنگەکانی بەردەم تەواوکردن و جێبەجێکردنی سەرجەم پڕۆژەکان"، ئاماژەی بەوەشکرد، "وەزارەتی نەوت چوار خولی مۆڵەتپێدانی واژۆکرد لە ساڵی 2009 تا چارەکی یەکەمی ساڵی 2013، کە دوویان دەست دەکەنەوە بە زیادکردنی بەرهەمهێنان". لە کێڵگە گرنگە سەرەکییەکان و سێیەمیان بۆ پەرەپێدانی کێڵگە غازییەکان." خولی چوارەم بۆ بلۆکی گەڕانی نەوت تەرخانکرا.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا، "وەزارەتی نەوت لە مانگی شوباتی ئەمساڵدا بە ئامادەبوونی محەمەد شیعە ئەلسودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، مەراسیمی کۆتایی واژۆکردنی بۆ خولی پێنجەمی مۆڵەتدان بۆ بلۆکە سنوورییەکان و کێڵگەکان ئەنجامدا، کە چاوەڕوان دەکرێت بەدیبهێنرێت". بەرهەمهێنانی نەوتی خاو بە ڕێژەی 250 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا، بەرهەمهێنانی غاز بە ڕێژەی هەزار ملیۆن پێ سێجا ستاندارد، وە وەبەرهێنانی غاز." پەیوەست بە غاز و غازی سروشتی و دابینکردنی بڕی پێویست غاز بۆ دابینکردنی پێویستی وڵات و زیادکردنی... یەدەگی هایدرۆکاربۆنەکان بۆ بەدەستهێنانی چاکسازی ئابووری، کە جێگەی سەرنجی سەرەکی بەرنامەی حکومەتن.
ئاماژەی بەوەشکرد، "وەزارەتی نەوت دوو خولی ڕاگەیاندووە، کە تەواوکەری خولی پێنجەم و خولی شەشەمن و کۆی گشتی پڕۆژەکانی 30 پڕۆژەیە"، ئاماژەی بەوەشکرد، "پڕۆژەکان بە 16 پڕۆژە دابەشکراون". لەناو هاوپێچ بۆ خولی پێنجەم، لەنێویاندا 8 بلۆکی گەڕان بە نەوتی بەڵێندەر و 8 کێڵگەی نەوت، و 14 پڕۆژەکە لەناو خولی شەشەمدا، 11 بلۆکی گەڕان هەیە کە بەڵێنی غازیان هەیە و 3 بلۆکی بەڵێنی نەوتیان هەیە.
هێمای بۆ ئەوەش کرد کە "وەزارەتی نەوت پەرۆشی دابەشکردنی جوگرافیای ئەو پڕۆژانە بوو و سەرجەم پارێزگاکانی وڵاتی لەخۆگرتبوو، لە پارێزگای نەینەواوە دەست پێدەکات، بە قایمقامیەتەکانی ئەنباردا تێپەڕین، سەلاح الدین، نەجەفی شەرەف، پیرۆز". کەربەلا، بابل، قادیسیە، موتاننا، بەسرە، میسان، واست، دیالە، و بەغدای پایتەخت، بۆ ئەوەی بەشداری بکەن لە بەدیهێنانی خۆشگوزەرانی ئەمنی و ئابووری لە بوارەکانی ئەم پڕۆژانەدا." جەختیشی لە وردبینی وەزارەتی نەوت کردەوە بەرامبەر بە بردنەوەکە کۆمپانیاکانی گرێبەستەکان بۆ خولی پێنجەم و شەشەم بە دەستەبەرکردن و دابینکردنی هەموو پێداویستی و پێداویستیەکانی کارکردن لە بوارە جیاوازەکانی تەکنیکی و کارگێڕی و یاسایی و ئەمنیدا.
ڕوونیشی کردەوە، "دید و ستراتیجی دەوڵەت بۆ بەرزکردنەوەی کەرتی نەوت لە ئاستە جیاجیاکان و هەوڵی بێوچان بۆ دابینکردنی کەشێکی سەرنجڕاکێشی وەبەرهێنان بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە شایستەکان بانگهێشتێکە بۆ هەموو کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان بۆ کێبڕکێکردن لە کەرتە جیاجیاکانی پیشەسازی نەوت بۆ گواستنەوەی مۆدێرن". تەکنەلۆژیا و پەرەپێدانی تواناکانی کادیرە نیشتمانییەکان بە شێوەیەک کە شایستەیان بکات بۆ بەڕێوەبردنی پیشەسازی نەوتی پێشەنگ کە لە ژێر "چەتری ستاندارد و ڕێسا جیهانییەکان بۆ پیشەسازی نەوت" کاردەکات.
جەختیشی لەوە کردەوە، "بڕیارین یەدەگی کەمبووی نەوت و غاز بگۆڕین و یەدەگی نوێ زیاد بکەین لەڕێگەی ڕووپێوی بومەلەرزەزانییەوە کە شەو و ڕۆژ لەلایەن کۆمپانیای گەڕانی نەوتەوە ئەنجام دەدرێت و لە پارێزگا جیاجیاکان بۆ دۆزینەوەی کێڵگە و پێکهاتەکانی نەوت و گاز، بۆیە وەزارەت". دەستیکردووە بە پشتگیریکردنی چالاکیی گەڕان بۆ دۆزینەوەی بوار و پێکهاتەکان، کە دواتر قۆناغی گەشەپێدان و بەرهەمهێنان دێت." ئەمەش ڕەنگدانەوەی پێویستی ئێمەیە بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە تایبەتمەندەکان لە بواری گەڕان و گەشەپێدان."