بڕیاره‌كانی كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران

به‌غدا- INA

سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران محەمەد شەیاع سودانی ئەمڕۆ سێشەممە، سەرۆکایەتی سی و چوارەمین دانیشتنی ئاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی کرد کە تیایدا باس لە پێشکەوتنەکانی بارودۆخی گشتی وڵات کرا و گفتوگۆیان لەسەر ئەو دۆسیە سەرەکییانە کرد وتێدا گفتوگۆیان لەسەر ئەو بابەتانەی ناو کارنامەی دانیشتنه‌كه‌ كرا و چه‌ندین ڕاسپاردە و بڕیاریش لە سەرییان ده‌كران.

سەرۆکی ئەنجومونی وەزیران فەرمانی کرد بە پەسەندکردنی ڕاسپاردەکانی لیژنەی فەرمانی دیوانی (23512 لە ساڵی 2023) سەبارەت بە چارەسەرکردنی کێشەی دابەشکردنی خوێندکارە یەکەمەکان و خاوەن بڕوانامەی باڵا لە نێوان وەزارەتەکاندا بە پێی ئەو یاسایانەی کە جێبەجێ دەکرێن.

سەبارەت بە جێبەجێکردنی چاکسازی ئیداریدا، ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری دا:

1- ناچارکردنی هەموو وەزارەتەکان و پێکهاتەکانی حکومەت بۆ تەواوکردنی پڕکردنەوەی داتای فەرمانبەران لە چوارچێوەی تۆمارکردنی فەرمانبەران لەگەڵ باجی ڕاگرتنی خانەنشینی تایبەت بە سندوقی خانەنشینی فەرمانبەرانی دەوڵەت، هەروەها نوێکردنەوەی ئەو گۆڕانکارییانەی کە بەسەر فەرمانبەراندا ڕوودەدات بە شێوەیەکی بەردەوام.
2- سندوقی خانەنشینی فەرمانبەرانی دەوڵەت ئەنجومەنی وەزیران ئاگادار دەکاتەوە لەو پێكهاتانەی کە ڕێگرن لە تۆمارکردن و نوێکردنەوەی داتاکانی کارمەندەکانیان.
3. دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵی پێداچوونەوە بە ناوی ئەو پێکهاتەیە دەکات کە لە بڕگەی 2 ی سەرەوە ئاماژەی پێکراوە و ڕێژەی وەڵامدانەوەیان بۆ تۆمارکردنی داتای فەرمانبەران لە چوارچێوەی پێوەرەکانی هەڵسەنگاندنی ئەدای وەزارەت و بەڕێوەبەرە گشتییەکان.

لە کۆبوونەوەکەدا باس لە پلانی کشتوکاڵی کرا، لەگەڵ باشترین ڕێگاکان بۆ پشتگیریکردنی جوتیاران و بەرهەمهێنانی بەرهەمی نیشتمانی دانەوێڵەی سەرەتایی، هەروەها جەختی لە هەوڵەکانی حکومەت کردەوە بۆ پشتگیریکردنی بەرهەمی کەرتی کشتوکاڵ بە شێوەیەک کە بەشداری بکات لە دابینکردنی ئاسایشی خۆراک بۆ وڵاتەکە.

لەو بارەیەوە ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ئەم خاڵانەی خوارەوە :
1- گواستنەوەی پارەی تەرخانکراو بۆ وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ پشتگیری کردنی پیتێنەر لە وەزارەتی کشتووکاڵەوە بۆ پاڵپشتی کردنی پڕۆژەی بەکارهێنانی تەکنیکی ئاودێری مۆدێرن.
2- دەرکردنی پیتێنەری (داب-ماب - NPK) ، و گەڵا و پیتێنەرە شل وگەڵاکان و ئەندامەکان لە ڕێنماییەکان
 هاوردەکردنی ماددەی مەترسیدارەکان.
3- بەکارهێنانی نامەی ئەلیکترۆنی بۆ پەیوەندیکردن لە نێوان دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان بۆ خێراکردنی ڕێوشوێنەکانی کردنەژوورەوەی پیتێنەرەکان و گواستنەوەیان لەنێوان پارێزگاکان و کۆگاکانیان.
4-جەختکردنەوە لەسەر جێبەجێکردنی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (23111ی ساڵی 2023) و پشت بەستن بە ئەو خاڵە سنورییانەی کە ئاماژەیان پێکراوە و میکانیزمە پەسەندکراوەکان بە ڕەچاوکردنی جێبەجێکردنی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (13ی ساڵی 2019).
5- ڕێگەدان بە کۆمپانیای پیتێنەی گشتی باشوور بۆ بۆ فرۆشتنی بەرهەمەکانی پیتێنەر بە یەکێتی گشتی کۆمەڵەی جووتیاران و بریکارانی کەرتی تایبەت و دەرکردنیان لە ڕێنماییەکانی پێشوو.
6-پێکهێنانی شانەیەکی کارکردن بە سەرۆکایەتی دەزگای هەواڵگری نیشتمانی بە ئەندامێتی وەزارەتی کشتوکاڵ و لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە و نوێنەرانی یەکێتی گشتی کۆمەڵەی جوتیاران و کەرتی تایبەت بۆ بەدواداچوون لە جێبەجێکردنی بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیران و ڕێنماییەکان بۆ هاوردەکردن و سوڕاندنی پێتنەری ناوخۆیی و نرخەکانیان.
7- پەسەندکردنی بڕوانامەی گونجاوبوون و هاوەڵەکانی کە لەلایەن کۆمپانیاکانی پشکنینی بیانی بڕواپێکراوەوە دەردەکرێن بۆ پشکنینی کیمیایی و بایۆلۆجی و تیشکی پێشوەختی هەناردەکراوەکان بۆ عێراق، بە شێوەیەک بگونجێت لەگەڵ تایبەتمەندییە ستانداردە عێراقییەکان کە لەلایەن ئەنجومەنی پشکنین و بڕوانامەوە پەسەندکرا (TIC)، وەک بەڵگەنامەی پشکنین لەگەڵ دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان بۆ ئاسانکردنی کاری پانکردنەوەی گومرگ.
8- دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان هەموو پێداویستییەکان ئامادە و دابین بکەن بۆ کردنەژوورەوە و گواستنەوە و هەڵگرتن و فرۆشتنی پیتێنەر لە ناوخۆدا بۆ سەرخستنی وەرزی کشتوکاڵ و بەدەستهێنانی ئاسایشی خۆراک.
9-ئەنجومەنی وەزیرانی ئابووری نرخی کڕینی دانەوێڵەی گەنم بۆ وەرزی داهاتوو دیاری دەکات لەسەر بنەمای بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران (70ی ساڵی 2020) ، بەپێی هاوکێشەی نرخ لەسەر بنەمای نرخە نێودەوڵەتییەکان بە پەراوێزێکی گونجاوی پشتگیری بکات، بە مەرجێک ئەمە بەخشینی سوودێکی هاندەری نرخی زیادە لە خۆبگرێت لە کاتی کڕینی ئاودێری دانەوێڵە بە تەکنیکەکانی ئاودێری مۆدێرن و کەمکردنەوەی پەراوێزی پاڵپشتی بۆ ئاودانی دانەوێڵە بە تەکنیکی ئاودێری ئاسایی.
10- بەردەوامبوون لە پشتگیریکردنی تۆو و دژە مێرووەکان وەک وەرزی زستانی پێشوو (2022-2023) و پێویستی بە بەکارهێنانی تەکنیکەکانی ئاودێری مۆدێرن نییە بۆ گرتنەخۆی ئەو پاڵپشتییەی کە لە سەرەوە ئاماژەی پێکراوە و پلانی کشتوکاڵی بۆ وەرزی داهاتوو (2023-2024).

لە دۆسیەی پەروەردەدا و بۆ پشتگیریکردنی ئەو خوێندکارانەی کە دەیانەوێت تاقیکردنەوە دەرەکییەکان ئەنجام بدەن، ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر دەرکردنی ئەو خوێندکارە دەرەکییانەی کە تەمەنیان لە ۲۸ ساڵ بەسەرەویە لە ساڵانی چاوەڕوانی بۆ ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی دەرەکی، لەو ماوەیەدا کە لە بڕگەکانی (أ،ب) لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ۹ لە یاسای تاقیکردنەوەی ژمارە (18) ی ساڵی 1987دا هاتووە، بە مەرجێک بەدەستهێنانی بڕوانامە بەپێی ئەم ماددەیە نابێت ببێتە هۆی گۆڕینی ناونیشانی کار بۆ ئەو کەسانەی کە فەرمانبەری مەدەنی و سەربازی بوون.

بۆ پشتڕاستکردنەوەی ئەو پشتیوانییەی کە دابینکراوە بۆ پەناگەکانی کەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت و بۆ بتەوکردنی ئەو چاودێرییەی پێشکەش بە سوودمەندبووان دەکرێت، ئەنجومەنەکە ڕازی بوو بە گۆڕینی لایەنی پەیوەندی خانەی حەنان بۆ کەمئەندامان و پەناگەکانی دیکە لە پارێزگاکان و دووبارە بەستنەوەیان بە فەرمانگەت چاودێری بۆ کەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت کە یەکێکە له پێکهاتەکانی دەسەڵاتی چاودێری کەم ئەندامان و خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان دادەنرێت.

لە جێبەجێکردنی بڕگەکانی ماددەی (15) ی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی بۆ سێ ساڵی دارایی و بڕگەی (9) ی ڕێنماییەکانی ژمارە (1) ی ساڵی 2023، بڕیار درا بە ئاسانکردنی جێبەجێکردنی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی ژمارە (13) بۆ ساڵە داراییەکان، کە پێکدێت لە:

۱. فەرمانگەی ژمێریاری هەڵسێت بە چاودێری کردن و پشتگیری لە بڕی ئەو پارە خەرجکراوانە بکات کە لە تۆمارەکانیدایە، بە هەماهەنگی لەگەڵ بەشە پەیوەندیدارەکان.
2. تەرخانکردنی ئەو بڕە پارەیەی کە لەو سلفانە گەڕاونەتەوە بەپێی لایەنەکانی خەرجکردن و بەپێی پۆلێنکردنی جێبەجێکردنی یاسای بودجەی فیدراڵی بۆ ساڵی 2023، هەروەها هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی پلاندانان بكرێت سەبارەت بە پشکنینی بڕی ئەو سلفانەی لە پەیوەستن بە پڕۆژەکانی وەبەرهێنان تەرخانکراویان هەیە لە بودجەی ساڵانی داهاتوودا.
3. وەزارەتە پەیوەندیدارەکان چاودێری ئەو هاوسەنگیانە دەکەن کە لەلایەن بەڵگەوە پشتگیری دەکرێن بۆ فەرمانگەی ژمێریاری.
4.بەشی ژمێریاری لە وەزارەتی دارایی خشتەی ورد بۆ فەرمانگەی بودجە دابین دەکات کە ئاماژە بە بڕی سلفە و ئەو لایەنانەی کە بۆیان خەرج کراوە،
پشتگیری لە ڕاستی ئەو داتایانە دەکات کە تێیدا تەرخانکراون لە چوارچێوەی بودجەی گشتی فیدراڵی بۆ ساڵە داراییەکان بۆ هەر ساڵێک بە جیا.
5. بەشی بودجە لە وەزارەتی دارایی ڕاسپاردەیەک پێشکەش بە ئەنجومەنی وەزیران دەکات بۆ ئەوەی بڕیارێک بدات بۆ سڕینەوە و زیادکردنی تەرخانکردنی دارایی بۆی بەبێ ئەوەی خەرجییەکی ڕاستەقینە لەخۆ بگرێت، هەروەها بۆ مەبەستی سنووردارکردنی پاکتاوکردن.