دەستەی دەستپاكی ڕێژەی بەرزی تەواوبوونی وەرگرتنەوەی پارە ڕادەگەیەنێت و ڕێنمایی دەردەكات سەبارەت بە نرخی یەكەكانی نیشتەجێبوون

بەغدا - INA - حوسام محمد فەرەج
عەلا جەواد ساعدی، سەرۆكی دەستەی دەستپاكی فیدراڵی، ئەمڕۆ پێنجشەممە، ڕێژەی بەرزی تەواوبوونی وەرگرتنەوەی پارەی ڕاگەیاند و وێڕای ئاماژەدان بە دەركردنی ڕێنمایی سەبارەت بە نرخی یەكەكانی نیشتەجێبوون، پێشنیارێكی بۆ بەڕێوەبردن ئاشكرا كرد گرێبەستەكانی حكومەت.

پێوەر بۆ پۆلێنكردنی پرسە گرنگەكان
ساعدی، لە چاوپێكەوتنێكی ڕۆژنامەوانیدا، كە ئاژانسی هەواڵی عێراقی بەدوایدا هات، ڕایگەیاند، "دەستەی دەستپاكی پێوەرە سەرەكییەكان لە پۆلێنكردنی ئەو پرسە گرنگانەدا دەگرێتەبەر كە پێی وایە كە تایبەتمەندی تایبەتمەندن"، ئاماژەی بەوەشكرد كە "پرسەكانی ڕای گشتی بریتین لە". لە پلەبەندی ئەو پێوەرانەدا ئەولەویەت دەدرێت."
دروستكردنی تیمی مەیدانی
ڕوونیشیكردەوە، "لە نێو ئەو پێوەرانەی كە ئەو هەواڵ و فایلانە دیاریدەكەن كە ئاراستەی بەشی تازە پێكهێنراو لە بەشی لێكۆڵینەوە دەكرێت بریتین لە (دۆسیەكانی پەیوەست بەو تۆمەتانەی لەسەر ئەو كەسانەی لە پۆستە باڵا و تایبەتەكاندان)، هەروەها ئەو پێوەرەش هەیە كە دۆسیەكان پەیوەندییان بەوەوە هەیە ڕەوت و نیگەرانییەكانی ڕای گشتی”.

 بەڕێوەبردنی گرێبەستە حكومییەكان
دادوەر ساعدی وردەكارییەكانی پێشنیاری دەستەكەی بۆ پێكهێنانی دەزگایەكی ناوەندی بۆ پێدان و بەڕێوەبردنی گرێبەستە حكومییەكان لەسەر ئاستی دەوڵەت، بەتایبەت گرێبەستە گرنگەكان ئاشكرا كرد و وتی: دەستەی دەستپاكی یەكپارچەیی فیدراڵی لەسەر بنەمای ئەركی نیشتمانی خۆی، پێشتر پێشنیاری پێكهێنانی گرێبەستەكەی كردبوو ئەم دەستە ناوەندییە و جەختكردنەوە لەسەر پێویستی ڕەچاوكردنی هەڵبژاردنی ئەندامەكانی بەپێی ستانداردەكانی شارەزایی و كارایی.

جێبەجێكردنی وەسفی كارەكە
جەختیشی كردەوە، "پێویستی پابەندبوون بە جێبەجێكردنی وەسفی كار بۆ خاوەن پۆستەكان و هەڵسەنگاندنی ئەدای كارەكانیان، هەروەها خستنەڕووی بڕیاردەرەكان بۆ تاقیكردنەوەی تۆكمە، بە لەبەرچاوگرتنی بناغەكانی لێهاتوویی، ئەزموون، پسپۆڕیی كار، بڕوانامەی پەروەردەیی و". پێشكەوتنی پیشەیی."
فەرمانگەكانی پشكنەرانی گشتی
سەبارەت بە ڕادەی ئەو زیانانەی بەهۆی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی فەرمانگەكانی پشكنەرە گشتییەكان (مفتش العام ) بە سیستەمی ڕێكخستنی نیشتیمانی كەوتووە، سەرۆكی دەستەكە هۆشداریدا لەوەی "بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی فەرمانگەكانی پشكنەرە گشتییەكان سیستمی كۆنتڕۆڵی لەدەستداوە، یەكێك لە چەكی گرنگ لە ئاشكراكردنی گەندەڵی لەناو دامەزراوەكانی دەوڵەتدا”.
كۆنترۆڵی بلۆككردنی پێشوو  و لە درێژەی قسەكانیدا، "فەرمانگەكانی پشكنەرە گشتیەكان وەك (چاودێری خۆپارێزی) مامەڵەیان كردووە لەسەر ڕوودانی كردەوەی گەندەڵی، بۆیە بابەتی گواستنەوەی كاری ئەو فەرمانگانە بۆ دەسەڵات بارگرانی خۆی زیاد كرد لەگەڵ كەمی سەرچاوە مرۆییەكان، بەتایبەتی دوای". ئەمەش لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی دەقەكان لەلایەن دادگای باڵای فیدراڵیەوە كە دەسەڵاتی بە داواكاری گشتی دەدات فەرمانگە لە وەزارەت و دەسەڵاتەكاندا دروست بكات، كە پەیوەندی بە وەزارەتێكەوە نییە بۆ ئەنجامدانی لێكۆڵینەوە لە گەندەڵی لەو دامەزراوانەدا.
گەڕاندنەوەی پارە و سەروەت و سامان
سەبارەت بە بەرزبوونەوەی بێوێنەی ئاستی پارە و وەرگرتنەوەی سەروەت و سامان كە لەلایەن دەسەڵاتەوە بەدەستی هێناوە، كە لەم دواییانەدا لە میانی ڕاپۆرتی نیوە ساڵانەی خۆیدا بۆ ساڵی ئێستا ڕاگەیەندرا، دادوەر ساعدی ڕوونیكردەوە، “ئەوەی بەدەست هاتووە لە ئەنجامی كۆشش و پەرۆش  كارێكی بەردەوام كە دەستەكە بۆ ماوەیەكی زۆر لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی كاری لەسەر كردووە، بەتایبەتی لە ڕێگەی ئەنجامدانی چەندین كۆبوونەوەی دوولایەنە، كۆنفرانسی و وۆرك شۆپ بۆ ئاسانكاری ڕێكارەكانی وەرگرتنەوەی پارە و كەسانی تۆمەتبار.
ڕێككەوتننامەی دژە گەندەڵی عەرەبی ناوبراو لە درێژەدا وتی: لە كاتێكدا بەشداری دەسەڵات لە خولی چوارەمی كۆنفرانسی دەوڵەتانی ئەندام لە كۆنفرانسی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی عەرەبی كە لە ماوەی مانگی ئاداردا لە شانشینی سعودیە بەڕێوەچوو، بووە هۆی ئەوەی كە گفتوگۆكردن لەسەر زۆر بابەت و بڕیار كە لەلایەن كۆنفرانسەوە دەرچووە، وەك پەسەندكردنی...
سەبارەت بە دوو ڕەشنووسی بڕیارنامەكە بۆ پەسەندكردنی میكانیزمێك بۆ پێداچوونەوە بە جێبەجێكردنی كۆنوانسیۆنەكە و ڕاپۆرتێك سەبارەت بە بڕیارە دادوەرییەكان سەبارەت بە ڕێكارەكانی دەستەی دەستپاكی لە ئەگەری دەركردنی بڕیاری دادوەری كە هاوتا نەبێت لەگەڵ ئەو تاوانەی كە ئەنجامدراوە لەو كەیسانەی كە لێكۆڵینەوەیان لەسەر دەكرێت و ڕەوانەی دەسەڵاتی دادوەری دەكرێت، سەرۆكی دەستەی دەستپاكی ڕایگەیاند: “ئەگەر دەستەی دەستپاكی قەبارەی ئەو سزایەی كە دەرچووە هەڵسەنگێنێت لە بەرامبەر ئەو تاوانبارەی كە هاوتا نییە لەگەڵ ئەو كارەی كە ئەنجامی داوە، پەنا بۆ تانەدان لە بڕیارەكە دەبات بۆ ئەوەی چڕتر بكاتەوە، بۆ ئەوەی لەگەڵ ئەو تاوانە بگونجێت كە ئەنجامی داوە، و ئەمەش ئەوەیە كە دەسەڵات دەیكات، بۆ نموونە دۆسیەكە لە بڕیارە دژبەرانەی كە لە دژی وەزیری پێشووی كارەبا دەرچووە”.

پڕۆژەكانی وەبەرهێنان
ئاماژەی بەوەشكرد، " دەستەی دەستپاكی هەمیشە زۆر نزیكە لە پێداویستی و نیگەرانییەكانی هاوڵاتیان و بەخێرایی پەلە دەكات ئەگەر زیان بە بەرژەوەندییەكانیان بگات، ئەمەش لە زۆرێك لە بەرهەمە كارەكانیدا بەرجەستە بوو، وەك ئەو ڕاپۆرتانەی كە لەلایەن بەشی خۆپارێزی و ئۆپەراسیۆنەكانی دەستبەسەرداگرتنەوە ئامادەكراون لەلایەن بەشی لێكۆڵینەوەوە جێبەجێ دەكرێت".

هاوكاری لەگەڵ هەرێمی كوردستان
لەسەر ئاستی هاوكاری نێوان دەستەی دەستپاكی فیدراڵی و دەستەی دەستپاكی هەرێمی كوردستان، دادوەر جەواد ساعدی "هیوای خۆی دەربڕی كە بەرزبێتەوە بۆ ئاستی گەورە"، جەختیشی لەوە كردەوە كە "دەسەڵاتی باڵای دەستەی دەستپاكی فیدراڵی ئەوكات دەستووری و نوێنەرە". دامەزراوەیەك بۆ عێراق لە ڕێككەوتننامە نێودەوڵەتی و عەرەبییەكانی دژە گەندەڵیدا”.
ئاماژەی بەوەشكرد، " دەستەی دەستپاكی لە چەندین بۆنەدا دەستپێشخەرییەكی زۆری خستۆتە ڕوو بۆ دانانی میكانیزمێكی هەماهەنگی لەنێوان هەردوو ئۆرگانەكەدا، كە بەرزدەبێتەوە بۆ ئەو ئاستەی ئێمە ئاواتەخوازین و بەپێی بڕگەكانی یاسای دەستەی دەستپاكی كە كارپێكراوە".

ئەكادیمیای دژە گەندەڵی عێراق
ئاشكراشی كرد، "لەئێستادا دەستەی دەستپاكی سەرقاڵی تەواوكردنی مەرجە زانستییەكانە بۆ خوێندنی دبلۆمی باڵا لە ئەكادیمیای دژە گەندەڵی عێراق بە هاوكاری لایەنە پەیوەندیدارەكان بەتایبەتی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی".

سندوقی وەرگرتنەوەی پارەی عێراق
 سەبارەت بە كارەكانی سندوقی وەرگرتنەوەی سندوقەكانی عێراق كە بەپێی یاسای ژمارە (9) 2012 دامەزراوە و بە یاسای ژمارە (7)ی ساڵی 2019 هەموار كراوەتەوە، بۆ ئەوەی لەلایەن سەرۆكی دەستەی دەستپاكی فیدراڵی بەڕێوەبچێت، كە پێیان سپێردراوە ئەركی وەرگرتنەوەی هەموو مافە داراییەكانی كۆماری عێراق كە لایەنی سێیەم "لە عێراقییەكان و بیانییەكان" بەدەستی هێناوە. بە شێوەیەكی نایاسایی لە ئەنجامی خراپ بەكارهێنانی بەرنامەی نەوت بۆ خۆراك، گەمارۆی ئابووری، قاچاخچێتی، تێكدانی ئابووری، یان ئیستغلالكردنی ئەو سزایانەی لەو كاتەدا بەسەر عێراقدا سەپێندرابوون بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی دارایی لەسەر حیسابی گەلی عێراق، لە وەرگرتنی هەر قەرەبوویەك كە كۆماری عێراق لە ئەنجامی بڕیارێكی شەرعی و دانپێدانراودا تووشی بووبێت، هەروەها بە پلەی سەرۆكی ئەنجوومەنی بەڕێوەبردنی سندوقەكە، دادوەر ساعدی ڕایگەیاند كە “لە نێو ئەو ئیمتیازاتانەی كە یاسا بەخشیوە بەو كەسانەی كە هاوكاری سندوقەكە دەكەن، ئەوان لەو بڕە پارەیەی كە قەرزارن بە ڕێژەی لەسەدا ٢٥ و تا (٥) ملیۆن دۆلار بەخشراون لە پارە وەرگیراوەكان وەك زۆرترین و بە وەرگرتنی ڕەزامەندی ئەنجومەنی وەزیران، و یاساكە دراوە بە زانیاریدەرەكان سەبارەت بە مافە داراییەكانی دەوڵەتی عێراق لە (5) ملیۆن دۆلار لەو پارەیە زیاتر نەبێت.