له كوبوونه‌وه‌ی سه‌ركرده سیاسییه‌كانی عێراق جه‌خت له پابه‌ندبوون به په‌یماننامه‌ی ( چوارچێوه‌ی كاری نیشتمانی بۆ سیاسه‌تی یه‌كگرتووی عێراق) كرایه‌وه، هاوكات باس له ته‌واوكردنی كابینه‌ی حكومه‌ت كرایه‌وه له ماوه‌ی دوو هه‌فته‌دا
- 18-06-2019, 00:00
له سه‌ر بانگهێشتی سه‌رۆك كۆمار د. به‌رهه‌م ساڵح و به ئاماده‌بوونی سه‌رۆك وه‌زیران عادل عبدالمهدی له كۆشكی سه‌لام كۆبوونه‌وه‌ی سێیه‌می سه‌ركرده سیاسییه‌كانی عیراق به‌رێوه‌چوو.
ئاماده‌بووانی كۆبوونه‌وه‌كه وتاری رۆژی ١٤ ی حوزه‌یرانی مه‌رجه‌عیه‌تی باڵا و پێشهاته ناوخۆیی و ناوچه‌ییه‌كانیان تاووتوێكرد و جه‌خت له‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه كرایه‌وه:
دۆكیومێنی چوارچێوه‌ی كاری نیشتمانی بۆ سیاسه‌تێكی یه‌كگرتوویی عێراقی.
به ڕه‌چاوكردنی ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی كه له ناوچه‌كه‌دا رووده‌ده‌ن و هاوكات له‌گه‌ڵ ئه‌و رۆڵه گه‌وره‌ی كه عێراق له نێو ئه‌و هه‌موو گۆڕانكارییانه‌دا ده‌یگێڕێت ، ئه‌ركی سه‌رشانمانه یه‌كێتییه‌كی سیاسی ناوخۆیی دروستبكه‌ین كه ده‌ره‌نجامی گرنگی لێبكه‌وێته‌وه که یه‌که‌میان دروستكردنی پرۆگرامێكی ته‌واوكاریانه كه حكومه‌ت و لایه‌نه سیاسییه‌كان جێبه‌جێی ده‌كه‌ن به جۆرێك كه بگونجێیت له‌گه‌ڵ رووداوه‌كاندا له سه‌ر هه‌ردوو ئاستی ناوخۆیی و ده‌ره‌كی.
درك به‌وه ده‌كه‌ین كه ئاڵۆزیی ئه‌م دواییه‌ی نێوان ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان و كۆماری ئیسلامی ئێران كاریگه‌ری نه‌رێنی له‌سه‌ر عێراق ده‌بێت كه ماوه‌یه‌كی كه‌مه له شه‌ڕێكی گه‌وره له دژی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش هاتووینەتە ده‌ره‌وه و تا ئێستاش هه‌ندێك له شانه‌كانی له چه‌ند پارێزگایه‌كی عێراق چالاكن، ئه‌وه‌ش هه‌ڕه‌شه‌یه‌كه بۆ سه‌قامگیری و ئاسایش كه به‌دیهاتوون و تا ئه‌مڕۆش هه‌زاران هاووڵاتی وه‌ك ئاواره له كامپه‌كاندا ماون و نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ شاره‌كانیان.
ئه‌و سه‌ركه‌وتنه سه‌ربازییه له عێراق به‌دیهاتووه زۆر گرنگه و ناكرێت به كه‌م سه‌یر بكرێت، بۆیه پێویسته عێراق سیاسه‌تێكی پراكیتكی واقیعبینانه‌ی پشت به‌ستوو به ته‌وافوقی نیشتمانی په‌یڕه‌و بكات بۆ به‌دیهێنانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی عێراق به پله‌ی یه‌كه‌م و جه‌ختكردنه‌وه له سه‌روه‌ری و سه‌ربه‌خۆیی عێراق و ڕه‌چاوكردنی ئاسایش و بونیادنان و به‌هێزكردنی دامه‌زراوه دیموكراسیه‌كانی.
عێراق به‌هۆی كه‌ڵه‌كه‌بوونی كێشه سیاسییه‌كانی و كه‌لێنی ئه‌منی و پاشماوه‌ی دیكتاتۆریه‌ت، بوار بۆ ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی كراوه‌بووه ،له به‌رئه‌وه پاراستن و به‌هێزكردنی سه‌قامگیری له عێراق و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی له ناوچه‌كه شتێكه ده‌كرێت جێبه‌جێ بكرێت، به‌ڵام ئه‌وه پێویستی به كۆششێكی زانستی ورد هه‌یه له‌سه‌ر چه‌ندین ئاست به ئامانجی :
- به‌هێزكردنی دامه‌زراوه‌كانی ده‌وڵه‌ت له سایه‌ی ستراتیژێكی كاركردندا كه پشت ئه‌ستور بێت به ده‌ستوور و بنه‌ما پیشه‌ییه‌كان، به جۆرێك كه هه‌یبه‌تی بۆ بگێڕێته‌وه و هاووڵاتیان زیاتر متمانه‌ی پێبكه‌ن.
- چه‌ك ته‌نیا له ده‌ستی دامه‌زراوه تایبه‌ته‌كانی ده‌وڵه‌تدا بێت و به ته‌واوی پشتیوانی بكرێت كاری دامه‌زراوه ئه‌منیه‌كان تێكه‌ڵی یه‌كتری نه‌كرێن.
- به‌گژاچوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی كه رۆچۆته ناو قوڵایی ده‌وڵه‌ت و مه‌نزومه‌ی ئه‌منی و سیاسی و بووته گرنگترین هۆكاری به‌رده‌وامبوونی قه‌یرانه‌كان و له كه‌داركردنی سه‌روه‌ری و سه‌ربه‌خۆیی وڵات و خۆشگوزه‌رانی هاووڵاتیان.
- كاركردن بۆ به‌ره‌وپێشبردنی ژێرخانی ئابووری عێراق و گه‌یشتن به حاڵه‌تی خۆبژێوی و كه‌مكردنه‌وه‌ی پێویستی وڵات له هاورده‌كردن، ئه‌وه‌ش وا ده‌كات هه‌ڵوێسته‌كانی عێراق ستراتیژی بن.
له به‌رئه‌وه پێویسته چاو به لێكدانه‌وه‌كانماندا بخشێنینه‌وه و سۆنگه‌ی كاركردن و تێگه‌یشتنمان پشت به‌و تێڕوانینه نیشتمانییه ببه‌ستێت بۆ به‌هێزكردنی بڕیاری دواڕۆژی عێراقی و پاراستنی سه‌روه‌رییه‌كه‌ی بۆیه كارده‌كه‌ین بۆ :
- ره‌‌تكردنه‌وه‌ی سیاسییه‌تی ته‌وه‌ربه‌ندییه‌كان و دورخستنه‌وه‌ی عێراق له گۆڕه‌پانی یه‌كلاكردنه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كان و ڕێنه‌دان به گۆڕینی عێراق بۆ بنكه‌یه‌ك بۆ ده‌ستدرێژیكردنه سه‌ر هه‌ر وڵاتێكی تر.
- به‌رژه‌وه‌ندی باڵای عێراق و ناوچه‌كه وا ده‌خوازێت عێراق گۆڕه‌پانێك بێت بۆ به‌یه‌كگه‌یشتنی به‌رژه‌وه‌ندییه ئابووری و ئه‌منیه هاوبه‌شه‌كان، به‌رژه‌وه‌ندی عێراق له‌وه‌دایه كار له‌گه‌ڵ هاوبه‌شه‌كانی بكات له ناوچه‌كه‌دا بۆ دروستكردنی مه‌نزومه‌یه‌كی هه‌رێمی له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌نده‌ی ئه‌منی هاوبه‌ش و ته‌واوكاری ئابووری له‌گه‌ڵ وڵاتانی عه‌ره‌بی و ئیسلامی دراوسێ له‌سه‌ر بنه‌مای ڕێزگرتن له سه‌روه‌ری یه‌كتر و ده‌ستوه‌رنه‌دان له كاروباری ناوخۆیی وڵاته‌كان، عێراق به‌و پێگه جوگرافی و سیاسی و سه‌رچاوه و سامانه‌ی كه هه‌یه‌تی ده‌كرێت ببێته پردی په‌یوه‌ندی و به‌یه‌كگه‌یشتنی به‌رژه‌وه‌ندی وڵاتان و گه‌لان، له سه‌رده‌مه‌كانی ڕابردوودا وا ته‌ماشای عێراق ده‌كرا كه سه‌رچاوه‌ی ئاڵۆزی و كێشه‌یه له ناوچه‌كه‌دا له كاتێكدا سه‌قامگیری عێراق بووه‌ته به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمی هاوبه‌ش. كاركردن به تێڕوانینێك كه عێراق له ( وڵاتێكی شه‌ڕخوازه‌وه كه ده‌بێت گه‌مارۆ بدرێت لاواز بكرێت) بگۆڕێت بۆ ( وڵاتێكی ئاشتیخواز كه ناكرێت وه‌لابنرێت) و له (هۆكاری ناكۆكییه‌وه) بۆ (هۆكاری پێكه‌وه‌گونجان و ڕێككه‌وتن) پێویستی به هه‌وڵ و ته‌قه‌لایه بۆ به‌هێزكردنی ئه‌و تێڕوانینه و بره‌وپێدانی لای برا و دۆستانمان به جۆرێك له خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندی عێراق و ئه‌و وڵاتانه‌شدا بێت كه ده‌یانه‌وێت ببنه هاوبه‌شمان.
له‌م سۆنگه‌یه‌وه عێراق ده‌ستپێشخه‌ری ده‌كات بۆ په‌یوه‌ندیكردن به وڵاتانی دۆست و دراوسێ بۆ دۆزینه‌وه‌ی چوارچێوه‌یه‌ك بۆ ووتووێژكردن سه‌باره‌ت به كێشه هه‌رێمیه‌كان و بره‌ودان به هاوكاری نێوان وڵاتانی ناوچه‌كه و كه‌مكردنه‌وه‌ی ئاڵۆزییه‌كان و ڕێگرتن له دروستبوونی كێشه‌كان و فه‌رامۆش نه‌كردنی گرنگی درێژه‌دان به هاوكاریكردنی یه‌كتری له به‌گژاچوونه‌وه‌ی تیرۆردا . له‌و باوه‌ڕه‌شداین به‌رژه‌وه‌ندی لایه‌نه جیاوازه‌كان یارمه‌تیده‌رن بۆ خۆشكردنی زه‌مینه‌ی سه‌ركه‌وتنی ئه‌و جۆره هه‌وڵه، ئه‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌ش كه له نێوان سه‌رۆك په‌رله‌مانی وڵاتانی دراوسێدا ئه‌نجامدرا پێشینه‌یه‌كی گرنگه و ڕێخۆشكه‌ره بۆ ئه‌و جۆره كۆبوونه‌وه‌یه.
- جه‌خت ده‌كه‌ینه‌وه له گرنگی به‌هێزكردن و پته‌وكردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان عێراق و وڵاتانی دراوسێی ، ئه‌وه‌ش له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك؛ وه‌ك هۆكاری مێژوویی و كلتوری و ئابووری و ئه‌منی و سیاسی، ئه‌وه‌ش به‌هۆی به‌یه‌كداچوونی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانه‌وه كه به هۆی سیسته‌می هه‌رێمی سه‌ده‌ی بیسته‌وه هاته ئاراوه.
- باوه‌ڕمان وایه كه به‌رژه‌وه‌ندی عێراق و وڵاتانی عه‌ره‌بی و ئیسلامی خۆی له كاری هاوبه‌شی زیاتردا ده‌بینێته‌وه له سه‌ر بنه‌مای متمانه و ڕێزگرتن له یه‌كتری و دووركه‌وتنه‌وه له جه‌مسه‌رگیری و گۆشه‌گیركردن و دژایه‌تیكردنی هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی هه‌رێمی چ عه‌ره‌بی بێت یا نا .
-دووپاتی ده‌كه‌ینه‌وه كه عێراق و خاكه‌كه‌ی نابنه بنكه‌یه‌ك بۆ ده‌ستدرێژیكردنه سه‌ر هه‌ر ده‌وڵه‌تێكی دراوسێ، عێراق كار ده‌كات بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای دیالۆگ و لێكتێگه‌یشتنی ئاشتیانه و ڕێزگرتن له سه‌روه‌ری وڵاتان.
- دووپاتی ده‌كه‌ینه‌وه كه پشتیوانی له ده‌وڵه‌تی عێراق و حكومه‌ته‌كه‌ی و سه‌روه‌ری یاسا و بڕیاری عێراقی ده‌كه‌ینه‌وه بۆ به‌دیهێنانی به‌رژه‌وه‌ندی نیشتمانی عێراق و پابه‌ندبوونی هێزه سیاسیه‌كان به‌و هه‌ڵوێسته.
- كاركردن بۆ ده‌ستپێكردنی هه‌ڵمه‌تێكی فراوان بۆ كۆكردنه‌وه‌ی كۆششی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی (نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان، یه‌كێتی ئه‌وروپا، ڕێكخراوی هاریكاری ئیسلامی، كۆمكاری عه‌ره‌بی) بۆ نه‌هێشتنی قه‌یرانه‌كان و ڕه‌چاوكردنی ڕێزگرتن له سه‌روه‌ری ناوخۆیی وده‌ستوه‌رنه‌دان له كاروباری ناوخۆیی وڵاتان.
- بوونی هێزه‌ی سه‌ربازی بیانی له عێراق گرێدراوه به كۆمه‌ڵێك پره‌نسیپ كه ڕێككه‌وتنیان له‌سه‌ركراوه له نێوان حكومه‌تی عێراق و ئه‌و هێزانه كه ئه‌ركیان بریتیه له ڕاهێنانی هێزه‌كانی عێراق بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ی تیرۆریستان. هه‌ماهه‌نگی و هاوكاری له نێوان عێراق و وڵاتانی هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی ته‌نیا له بواری ئه‌منیدا نه‌بووه به‌ڵكو لایه‌نی ئابووری زانستی و ئاوه‌دانكردنه‌وه و فریاكه‌وتنی ئاواره‌كان و چه‌ندین لایه‌نی تریشی گرتۆته‌وه و كارده‌كه‌ین بۆ به‌هێزكردنی ئه‌و په‌یوه‌ندیانه و پته‌وكردنیان بۆ به‌دیهێنانی به‌رژه‌وه‌ندییه باڵاكانی عێراق و ناكرێت بوونی هێزه بیانییه‌كان به‌شێك بێت له هه‌ر كارێك كه له سه‌روه‌ری عێراق كه‌م بكاته‌وه و ببێته هه‌ڕه‌شه بۆ ئاسایشی وڵاتانی دراوسێ، ئه‌وه‌ش له كاتێكدایه كه عێراق ڕێگه به دروستكردنی بنكه‌ی هه‌میشه‌یی سه‌ربازی بیانی نادات له‌سه‌ر خاكه‌كه‌ی.
- سەرۆكی گشتی هێزە چەكدارەكانیش چاودێری ژمارە و سروشتی ئەو هێزانە دەكات و گرێنتی پابەندبوون دەكات بە ئەركی راسپێردراوەكان له چوارچێوه‌ی رێككه‌وتنامه واژوكراوه‌كاندا كه لەگەڵ سەروەری عێراق و ئەولەوییەتەكانی ئاسایشی دەوڵەتی عێراقی دێتەوە.
پێمان وایە كە سەركەوتن لە گەشەپێدانی ئەم سیاسەتە یارمەتی عێراق دەدات بۆ ئەوەی بچێتە ئاستێكی باشتر چونكە ئەم رۆڵە بەهایەكی بنەڕەتی دەدات بە وڵاتەكەمان لە ناوچەكە و متمانەی هاوڵاتی بە دەوڵەت و حكومەتەكەی دوای دوو ساڵ لە گرژییەكان، ئەو رۆڵە وەك چۆن ئێمە پێویستمانە ناوچەكەش پێویستی پێیەتی، لە كۆتایشدا ئەو رۆڵە بەسودە بۆ روونكردنەوەی ستراتیژی عێراق لە پەیوەندییەكانی لە دۆخی قەیرانەكانی ناوچەكە بە تایبەت لەكاتی ئەگەری زیادبوونی گرژی و پەنابردن بۆ بەكارهێنانی هێز لە نێوان لایەنە جیاوازەكان خوا پەنامان بدات.
نوسینگەی رۆژنامەوانی سەرۆكایەتی كۆمار
سێ شەممە ١٨|٦|٢٠١٩
